حضور ۹ سگ زنده‌یاب در زلزله بم سال ۸۲، استارت تشکیل مرکز سگ‌های زنده‌یاب را در ایران زد و حالا ۸۰ قلاده سگ زنده‌یاب با نژادهای ژرمن شپهرد و لابرادور برای امدادرسانی در حوادث آماده هستند.
چگونه سگ‌ها در جهان و ایران تبدیل به «ناجی» شدند؟
سگ‌ها در اوایل سال ۱۷۵۰ میلادی برای کمک به مجروحان و گمشدگان استفاده می‌شدند. تیم‌های جستجو و نجات امروزی، پیوندی از سگ و انسان است که عملیاتی همچون ردیابی، پیدا کردن قربانیان جنایات، بهمن، زلزله و سیل را انجام می‌دهند.
در ایران ضرورت به کارگیری از سگ‌های زنده‌یاب برای نخستین بار پس از وقوع زلزله‌های رودبار، منجیل و بم به وضوح احساس شد؛ از این‌رو جمعیت هلال احمر نسبت به تشکیل تیم‌هایی با این هدف اقدام کرد.
حضور سگ‌های نجات ایران در زلزله‌های پاکستان و اندونزی و دیگر حوادث رخ‌داده در ایران مثل زلزله بم، کرمانشاه، ورزقان، حادثه معدن یورت، سقوط هواپیما در رامسر، سیل در الموت قزوین، ریزش مترو در قم، آتش‌سوزی منطقه نقاره‌خانه کهگیلویه و بویراحمد و حادثه پلاسکو بیش از پیش اهمیت کار سگ‌های زنده‌یاب برای نجات جان انسان‌ها را نشان داد.
مرکز آنست یا همان «آموزش و نگهداری سگ‌های تجسس» در سال ۱۳۸۲ همزمان با زلزله بم فعالیتش را با ۹ قلاده سگ آغاز کرد و توانست در اولین حضور جدی خود در زلزله بم ۶۷ نفر را زنده نجات دهد؛ کاری که هیچ یک از کشورهای آمریکایی و اروپایی حاضر در زلزله بم نتوانستند انجام دهند.
۹ سگ و ۹ مربی ایرانی، منجی ۶۷ زنده در بم
کرونی، جری، جیمی، رکسی، سنتو، جو، جکی، پیتر و سزار اولین سگ‌های زنده‌یابی هستند که به همراه مربیانشان توانستند در زلزله بم ۶۷ زنده را از زیر آوار نجات دهند و اجساد بسیاری را هم از زیر آوار پیدا کردند. کرونی، تنها سگی بود که در زلزله بم ۱۳ نفر را زنده از زیر آوار نجات داد.
پس از زلزله بم به مرور واحدهای آنست در دیگر نقاط ایران هم تشکیل شد. آذربایجان شرقی و غربی، گیلان، مازندران، سنندج، کردستان، بندرعباس، شیراز و اصفهان از اولین استان‌هایی بودند که از سگ‌های زنده‌یاب در حوادث کمک گرفتند.
دومان، اولین سگی بود که در عملیات کوه‌های الوند به همراه یاشار شادپور مربی‌اش، راپل انجام داد و همچنین توانست یک نفر را در زلزله ورزقان زنده از زیرآوار نجات دهد.
دومان، سگ قهرمانی بود که ۲۵ فروردین ۹۵ از دنیا رفت و حالا باتیس جایگزین او برای یاشار شده است. باتیس از نژاد ژرمن شپرد است اما فقط زبان ترکی می‌فهمد و مربی‌اش با او ترکی صحبت می‌کند.
رکس‌های ایرانی!
رکس، پرطرفدارترین اسم در میان سگ‌های زنده‌یاب ایرانی است. در حال حاضر ۵ سگ با نام رکس به عنوان سگ زنده‌یاب در ایران وجود دارد که جالب است بدانید رکسِ آذربایجان غربی، بزرگترین سگ زنده‌یاب ایران و ۲/۵ ساله است و حدود ۱۵ عملیات با دوستش «جانتاپ» انجام داده است.
بازیگری سگ‌های زنده‌یاب در پروژه‌های سینمایی
ببری، سگ آموزش‌دیده هلال‌احمر گیلان است که در فیلم سینمایی «کاتی و ستاره» به کارگردانی رضا مجلسی بازی کرده است؛ فیلمی با فضایی فانتزی که بخش زیادی از آن در شمال ایران فیلمبرداری شده و به جشنواره بین‌المللی فیلم کلکته و داکا هم راه یافته است.
حضور ۳۰ قلاده سگ زنده‌یاب در زلزله کرمانشاه
الکس ۹ ساله، سگ باتجربه استان ایلام است که در زلزله کرمانشاه توانست یک مادر و فرزند را زنده از زیر آوار نجات دهد و در همین عملیات خودش هم مصدوم شد.
الکس به همراه تیتو، باتیس، پاشا، جانتاپ، وایپر، شارون، جیمی، آسو، شیپر، رینو، فیدو، مارشال، مکسس، جیمی، مسی، سزار، کایلو، لیون، تام، سنتو، بالتی، لیدو و لادو از استان‌های ایلام، آذربایجان شرقی و غربی، همدان، کردستان، کرمانشاه، قم، قزوین، زنجان، چهارمحال و بختیاری، اصفهان و ۶ سگ سازمان امدادونجات همگی در زلزله کرمانشاه حضور داشتند و علاوه بر نجات ۶ نفر توانستند به پیدا کردن ۱۸ جسد از زیر آوار نیز کمک کنند.
حضور سگ‌های زنده‌یاب در آوار، گم‌شدن در کوه و حتی حوادث ساحلی
جکی، سگ ۶ ساله زنده‌یابی است که کمی ظاهرش با دیگر ژرمن‌شپردها فرق دارد و بیشترین آمار حضور در حوادث کوهستان و ریزش آوار را از سال ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۷ داشته است؛ سگی سیه‌چُرده که در ۱۰ حادثه کوهستان و ۱۷ حادثه ریزش آوار با دوستانش مایلی، لیزا و هیرو در استان خراسان جنوبی شرکت کرده است.
سزار و کایلو، سگ‌های استان زنجان هم علاوه بر شرکت در عملیات امدادونجات سیل آذرشهر و الموت قزوین، حضور در عملیات ساحلی را هم در کارنامه خود دارند.
وایپر، سگ معروف کرمانشاه
وایپر، سگی است که عکسش در حین دلداری‌دادن به کودکان زلزله‌زده کرمانشاه معروف شد. او به همراه شارون سگ‌های استان همدان هستند که سابقه حضور در عملیات سقوط بهمن در پیست اسکی، سیل راور کرمان، زلزله ورزقان و کرمانشاه را هم دارند.
جانتاپ به زبان ترکی یعنی «نجاتِ جان»
جانتاپ، سگ قدیمی‌ترین مربی مرکز آنست هلال‌احمر است اما سگی یک سال و نیمه که جایگزین جانتاپ، سگ سابق آذربایجان غربی شده! جانتاپ بازنشسته در زلزله ورزقان شخصی را که در حالت سجده و در هنگام نماز به واسطه ریزش آوار از دنیا رفته بود پیدا کرد. او ۱۰ سال سگ زنده‌یاب هلال‌احمر بود.
لابرادور، نژاد جدید سگ‌های زنده‌یاب در ایران
حالا دیگر نژاد سگ‌های زنده‌یاب ایرانی تنها محدود به ژرمن شپرد نمی‌شود و نژاد لابرادور که یکی از باهوش‌ترین نژادها در میان سگ‌ها به حساب می‌آید هم برای زنده‌یابی در ایران استفاده می‌شود. لی‌لی، شاینی و لادو سه سگ از نژاد لابرادور هستند که الان آماده زنده‌یابی در حوادث هستند.
فعالیت‌های بین‌المللی سگ‌های زنده‌یاب ایران
یک سال بعد از زلزله بم، تیم سگ‌های زنده‌یاب هلال احمر ایران برای امدادرسانی به زلزله‌زدگان اندونزی به این کشور اعزام شدند و در سال ۸۴ به یاری حادثه‌دیدگان زلزله پاکستان رفتند و موفق به شناسایی یک فرد زنده از زیر آوار شدند.
در همین سال یعنی در سال ۲۰۰۵ اولین بار مربیان آلمانی برای آموزش سگ‌های زنده‌یاب به ایران آمدند. روند آموزش با حضور مایکل کیلو، مربی آلمانی تا سال ۲۰۰۷ ادامه داشت تا اینکه دو مربی ایرانی، بدون سگ برای گذراندن دوره آموزشی سرمربی‌گری به مدت یک ماه به آلمان رفتند و در نهایت در سال ۲۰۱۴ پس از ارزیابی تیم سگ‌های زنده‌یاب توسط مارک هافمن از صلیب سرخ در اصفهان، تصمیم به برگزاری دو دوره حرفه‌ای در ساوه و شهریار گرفته شد. به این ترتیب با برگزاری دو دوره در آلمان و دو دوره در ایران، آخرین تمرین مشترک ایران و آلمان با حضور ۴ سگ آلمانی و مربیانشان در آذرماه سال ۹۷ انجام شد. پیش از این فقط یک بار، هافمن در سال ۲۰۰۷ سگ زنده‌یاب خود را به ایران آورده بود.
این نقطه آغازی بود تا ژرمن‌شپردهای ایران، آموزش‌های بین‌المللی را از سوی صلیب سرخ آلمان فرا بگیرند و هنوز هم این آموزش‌ها ادامه داشته باشد.
سگ‌های زنده‌یاب ایرانی، اجتماعی هستند
جمعیت هلال احمر ایران یک تفاهم‌نامه همکاری‌های مشترک در خصوص آموزش و نگهداری سگ‌های زنده‌یاب با صلیب سرخ آلمان دارد که در اجرای این تفاهم‌نامه تمام شیوه آموزش‌های اجراشده برای تربیت سگ‌های زنده‌یاب از جمله مهارت‌های ارتباط با مصدوم، آشنایی با موانع، فرمانپذیری و اجتماعی‌شدن این سگ‌ها طبق روش‌های مرسوم در اروپا و مطابق با استانداردها به صورت دقیق رعایت می‌شود و به منظور هماهنگی بیشتر با سایر استان‌ها نیز هفته‌ای یک بار تمرین مشترکی با آنها برگزار می‌شود تا استان‌های معین بتوانند در مواقع بروز حوادث طبیعی، غیرطبیعی و انسان‌ساخت از این سگ‌ها استفاده کنند.
انجام سالانه ۱۰۰ عملیات توسط سگ‌های زنده‌یاب
سالانه به طور متوسط ۱۰۰ عملیات نجات از سوی سگ‌های زنده‌یاب و ردیاب برای نجات افراد گرفتار در انواع حوادث و سوانح در ایران انجام می‌شود و در حوادث خارج از کشور نیز حسب نیاز از وجود این سگ‌ها استفاده خواهد شد. به طور کلی از ابتدای سال ۹۲ تا ۲۹ دی‌ماه سال ۹۷، مرکز آنست سازمان امدادونجات هلال‌احمر بیش از ۸۰۰ عملیات که شامل حوادث و مانورها می‌شود را انجام داده است.
هم‌اکنون در ایران ۸۰ قلاده سگ زنده‌یاب در هلال احمر در مواقع حوادث بکارگیری می‌شوند که از این تعداد هر یک از ۳۱ استان ایران یک، دو یا سه قلاده سگ (در مجموع ۶۲ قلاده)، استان تهران ۸ قلاده سگ و سازمان امداد و نجات جمعیت هلال‌احمر نیز به عنوان پشتیبان‌کننده عملیات سایر استان‌ها ۱۰ قلاده سگ دارند که هر یک با مربی خاص خود کار می‌کنند.
چیکو، جیپسی، شادو، لی‌لی، شاینی و دیسکی سگ‌هایی هستند که در مرکز آنست نگهداری می‌شوند و پیتر، سنتو، تورا، گورا، ماکسی، آلنز، فیدل و سزار سگ‌های زنده‌یاب هلال‌احمر استان تهران هستند.
و پلاسکو …
«سگ زنده‌یاب ٢٠٠ میلیون تومانی حادثه پلاسکو زنده است»، «سگ قهرمان ملی ایرانی؛ تیدا سگ ٣ ساله زنده‌یاب که بعد از چندین عملیات تجسس دچار سوختگی شد»، «تیدا سگ ۳ ساله زنده‌یاب پلیس است که از نخستین ساعات وقوع حادثه پلاسکو همراه تیم‌های امدادی است». اخبار کذبی که در حین عملیات امدادونجات در حادثه پلاسکو دایم شنیده می‌شد و احساسات مردم را برمی‌انگیخت، اخباری مبنی بر وجود سگی که اصلا در محل حادثه وجود نداشت و حادثه پلاسکو تنها زمینه‌ای برای فروش این سگ با قیمت گزاف شده بود که گاهی در خبرها این سگ را متعلق به هلال‌احمر می‌دانستند و گاهی انتسابش می‌دادند به پلیس. جالب است بدانید در حوادثی که به حضور سگ‌های زنده‌یاب نیاز باشد، مرکز آنست جمعیت هلال‌احمر به‌عنوان متولی اصلی جست‌وجوی حادثه‌دیدگان حضور دارد. به همین دلیل در ۴ روز ابتدایی حادثه پلاسکو هم ١٤ قلاده سگ، شامل ٨ تیم از تهران و ٦ تیم از پشتیبانی و استان البرز برای امدادرسانی حضور داشتند.
ایسنا – گزارش دریافتی از الهام علمشاهی
دبیر: حسام‌الدین قاموس مقدم
