آمریکا چند سالی است که از تسلط و اقتدار دلار برای پیشبرد اهداف نامشروع خود که در حوزه نظامی و سیاسی نتوانسته است به آن‌ها دست پیدا کند، بهره برده و واحد پولی خود را به‌جای تانک و موشک، در جنگ اقتصادی علیه کشورهای غیرهمسو بکار می‌گیرد. دلار به‌خصوص در دو دهه اخیر، توانسته است نفوذ زیادی در بازارهای جهانی به دست آورد، اقتصاد کشورها را تا حد زیادی تحت خود قرار دهد و تبعات مختلفی در نقاط مختلف دنیا ایجاد کند.
سونامی تخریب واحد پولی آمریکا در اقتصاد جهانی، علی‌الخصوص از زمانی که «دونالد ترامپ»، به قدرت رسید و از توان ویرانگر دلار به‌عنوان سلاح در برابر قدرت‌های جهانی و منطقه‌ای بهره گرفت، موجب شده است که کشورهای دنیا چارچوب‌هایی برای حذف دلار از بده بستان‌های تجاری و اقتصادی طراحی کنند و تا حد امکان، کمترین آسیب را از تحریم‌های هدفمند واشنگتن متحمل شوند.
در همین راستا، اخیراً ولادیمیر پوتین، در اجلاسی در شهر سوچی روسیه تصریح کرد: «تحریم‌های آمریکا علیه روسیه، این کشور را مجبور کرده است که به دنبال ارزهای دیگر در مبادلات تجاری خود به‌جای دلار برود تا بتواند امنیت اقتصاد خود را تامین کند.» حدود یک هفته پیش هم «بوریس آبراموف»، نماینده تجاری روسیه در انگلیس اظهار کرده بود که در صورت لزوم و تغییر اوضاع سیاسی و اقتصادی، شرکت‌های انگلیسی و روسی می‌توانند در مبادلات خود، دلار را حذف کرده و از روبل و پوند استفاده کنند.
بنابراین، حذف دلار، امروز به یک ضرورت در روابط بین‌الملل تبدیل‌شده و فقط به جمهوری اسلامی که داعیه‌دار مقابله با استکبار است، اختصاص ندارد.
اگر در گذشته تصور می‌شد که ایران اسلامی در مقابله با سروری و آقایی دلار تنهاست، اکنون کشورهای بزرگی همچون روسیه، چین، ترکیه و حتی هند در اندیشه حذف دلار از اقتصاد خود هستند، چراکه دلار در مبادلات بین‌المللی تاثیر بسیاری دارد و می‌توان گفت که سوپاپ اطمینانی است برای تخلیه بحران‌های آمریکا. ازاین‌رو، کشورهایی که نگران آینده خود هستند، به‌منظور تامین امنیت اقتصادی خود به دنبال مسدودسازی این سوپاپ رفته‌اند.
حذف دلار علاوه بر مقاوم‌سازی و سنگربندی اقتصادهای دنیا در مقابل مخاطرات آتی، مزایای زیادی نیز به همراه دارد که موجب شده است در سال‌های اخیر، بسیاری از دولت‌ها به سمت حذف دلار از تجارت خارجی خود گام بردارند. هرچند تبعات مثبت این اقدام، فراوان و خارج از حوصله این یادداشت است ولی برای رعایت اختصار، به ۵ مورد آن اشاره می‌شود.
۱- اولین مزیت کاربردی و بسیار تاثیرگذار خارج کردن ارز آمریکا از چرخه اقتصاد، تسریع و تسهیل پیمان‌ها و تجارت‌های دوجانبه است.
چنانچه ایران بتواند تجارتی معادل ۱۵ میلیارد دلار به‌واسطه پیمان‌های پولی و مالی دوجانبه و از طریق کشورهای دوست و همسایه مانند عراق، چین، ترکیه، هند، برزیل، پاکستان، افغانستان، روسیه و ژاپن را سامان دهد، درنتیجه قادر خواهد بود که بیش از ۶۵ درصد از تجارت خود را بدون دلار با این کشورها انجام دهد. همچنین می‌توانیم از کارت عضویت در «سازمان همکاری شانگهای» استفاده کنیم، به‌وسیله پیمان‌های تجاری دوجانبه و طی دوره‌های زمانی مشخص، به‌طور کامل از گردونه دلار خارج شویم.
نکته اینجاست که حدود نیمی از جمعیت دنیا و قریب به یک‌سوم تولید اقتصادی جهان در حوزه کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای قرار دارد و این ظرفیت به‌اندازه‌ای است که می‌تواند تکافوی نیازهای ایران و شرکای اقتصادی ما را بدون نیاز به دلار برآورده سازد.
۲- مقرون‌به‌صرفه شدن تجارت به‌خصوص در کالاهای استراتژیک و حذف واسطه‌ها از دیگر مزایای ناک اوت کردن دلار به شمار می‌آید. این اتفاق به‌خصوص در دوره تحریم بسیار حائز اهمیت است. در حال حاضر، بسیاری از کشورها به دلیل فقدان زیرساخت‌های مالی – پولی لازم، تجارت دوجانبه معناداری ندارند و حتی تولیدات یکدیگر را با استفاده از واسطه‌های تجاری که عمدتاً کشورهای اروپایی هستند، تهیه می‌کنند.
نقش واسطه‌ها به این شکل تعریف می‌شود که تبادلات مالی بین دو کشور مقصد و مبدا را به‌وسیله بانک‌هایی که با آن‌ها همکاری دارند، انجام می‌دهند و هزینه‌های مضاعفی به کشورها تحمیل می‌کنند.
۳- کاهش هزینه مبادلات تجاری علاوه بر حذف واسطه‌ها، یکی از دیگر از ثمرات پیمان‌های تجاری دو یا چندجانبه و کنار گذاشتن دلار است. وقتی پیمان‌های ذکرشده مبنای معامله قرار گیرند، تجار و فعالان اقتصادی نیازی به تهیه دلار نخواهند داشت و با استفاده از ارزهای ملی، می‌توانند کاهش فراوانی را در هزینه‌های تجاری خود تجربه کنند. این امتیاز مثبت، یکی از تبعات و انگیزه‌های قوی اصلی کشورها به‌خصوص کشور ما در حرکت به سمت حذف دلار قلمداد می‌شود.
۴- تا زمانی که دلار در کشورها میدان‌داری کند، آمریکا قادر است بر تبادلات مالی در بستر سوئیفت، مشرف شده و اطلاعات موردنیاز خود را از این طریق استخراج کند. به‌عبارت‌دیگر، اشراف اطلاعاتی واشنگتن بر ساز و کارهای پولی – تجاری کشورها، مزیت بزرگی است که کاخ سفید از این طریق به دست آورده و با سوءاستفاده از اطلاعات حاصله، قادر است برنامه‌های تحریمی و تخریبی خود را علیه کشورهای غیرهمسو سازمان‌دهی کند.
عقیم کردن این توطئه اما به شرطی است که درب سوئیفت را ازیک‌طرف نبندیم و پنجره برخی از معاهدات مشکوک مالی و تجاری را از سوی دیگر، باز بگذاریم. طبعاً هیچ کشوری تمایل ندارد که لیست تراکنش‌های خارجی خود را در اختیار یک کشور بیگانه قرار دهد، به‌ویژه اینکه آن کشور، آمریکا باشد که از هر منفذ و شریانی برای ضربه زدن به اقتصاد جمهوری اسلامی استفاده می‌کند.
۵- استفاده از نظام پرداخت جهانی وابسته به دلار، به مفهوم نفی استقلال اقتصادی کشور نیز هست. آمریکا هر زمان که اراده کند، می‌تواند از طریق سامانه سوئیفت، طرف‌های تجاری ایران را به بهانه عدم ملاحظه قوانین آمریکا، زیر فشار تحریم قرار دهد؛ کما اینکه این اتفاق بارها رخ‌داده و ضررهای مالی بسیاری به کشور وارد کرده است.
حذف دلار از این منظر، در راستای اجرای سیاست‌های مترقی اقتصاد مقاومتی است و به دلیل اینکه میدان تحرک را از دلار سلب می‌کند، درنتیجه، یکی از تکانه‌های مهم خارجی از معادله مالی – تجاری کشور حذف‌شده و امنیت اقتصادی را تامین می‌کند. به‌بیان‌دیگر، رفع نیاز به مجوزهای آمریکا در فرایند تجارت خارجی، کم اثر کردن تحریم‌های این کشور و مقاوم‌سازی اقتصاد را به ارمغان می‌آورد.
و بالاخره اینکه تیره شدن روابط تجاری آمریکا با اروپا به‌نحوی‌که لندن به‌عنوان متحد نزدیک واشنگتن، تمایل خود را به تشکیل پیمان دوجانبه با مسکو نشان داده و پالس‌های قوی منطقه‌ای ازجمله اظهارات پوتین مبنی بر ضرورت تامین امنیت اقتصادی از طریق حذف دلار در کشاکش جنگ تجاری آمریکا با چین، این فرصت بسیار عالی را در اختیار ایران قرار داده است، تا با در دست گرفتن ابتکار عمل، توافقات و معاهدات دو یا چندجانبه را تقویت و یا بسترهای جدیدی را تشکیل داده و حربه تحریم‌های نظام سلطه را از این رهگذر متوقف و ناکارآمد سازد.
منبع: حمایت
