حمیدرضا رضایی| پژوهشگر اقتصادی قوانین اعطای تابعیت یا اجازه اقامت در کشورهای مختلف متفاوت است. بسیاری از کشورهای دنیا برای حضور مهاجران در کشورشان یک طیف را در نظر می‌گیرند. در یک سر طیف اجازه ورود مهاجر به کشور است و در انتهای طیف اعطای تابعیت به مهاجر. مهاجری که وارد یک کشور میشود، ابتدا به‌صورت موقت اجازه اقامت پیدا می‌کند. کشور مهاجرپذیر همواره معیارهایی را در نظر می‌گیرد و در صورتی که فرد مهاجر بتواند طبق آن معیارها رفتار کند، اقامتش در آن کشور سهل‌تر میشود تا اینکه به شخصی حق اقامت دائم داده میشود.
معیارهای رشد یک مهاجر و اعطای حقوق اقامتی و برخورداری از شهروندی در کشورهای مهاجرپذیر چگونه است؟ آیا این قوانین مبنای اقتصادی ندارند؟ آیا کشورهای مهاجر‌پذیری مثل استرالیا که برنامه منظمی برای جذب مهاجر دارند در اهداف بلندمدت خود مزایای اقتصادی این پدیده را نمی‌بینند؟ این یادداشت به چند نمونه از سیاست‌های مهاجرت‌پذیری و مهیا‌سازی مهاجران برای ادغام اقتصادی و اجتماعی با جامعه مقصد و در راستای توسعه اقتصادی اشاره خواهد کرد. در ناحیه آسیا و اقیانوسیه، استرالیا و سنگاپور ازکشورهایی هستند که به مهاجران، امکان اقامت دائم اعطا می‌کنند. اقامت دائم، نوعی از اقامت برای مهاجران است که بین اقامت موقت و اعطای تابعیت و حق شهروندی قرار می‌گیرد.
استرالیا: مهاجر به مثابه پیشرفت
افراد متولد خارج 7/ 27 درصد از جمعیت استرالیا را تشکیل می‌دهند (جدول). از سپتامبر 2005 جمعیت خالص مهاجران در استرالیا روندی صعودی داشته است. به‌طوری که در سال 2013 حدود 60 درصد از افزایش جمعیت در استرالیا به خاطر پذیرش جمعیت مهاجر و 40 درصد به خاطر زاد و ولد شهروندان بود.استرالیا سه برنامه اصلی را برای امکان اقامت دائم مهاجران اجرایی کرد: برنامه مهاجرت، برنامه بشردوستانه و برنامه سرمایه‌گذاری و نوآوری تجاری. علاوه بر این سه برنامه توافق سفر Trans-Tasman با کشور نیوزیلند این امکان را ایجاد کرد که شهروندان نیوزیلندی به راحتی و بدون بوروکراسی‌های رایج به استرالیا رفت و آمد و در این کشور زندگی و کار کنند.
برنامه مهاجرت طی سال مالی 2013-2012 حدود 190 هزار مهاجر را برای اقامت دائم در استرالیا جذب کرد. دو سوم از این تعداد یعنی 128،173 نفر از طریق «جریان مهارت» در استرالیا اجازه اقامت دائم گرفتند. مهاجرانی که دارای سطح مهارتی بالاتر از متوسط هستند. 60،185 نفر از طریق «جریان خانوادگی» موفق به کسب اجازه اقامت دائم در استرالیا شدند. مهاجران از بستگان خانواده‌های غیراسترالیایی شهروند استرالیا بودند و 842 نفر نیز تحت عنوان «قابلیت‌های خاص» وارد استرالیا شدند. جریان مهارت بیشترین تعداد مهاجر را از سال 1998-1997 برای استرالیا فراهم کرده است. طی سال 2013-2012 افراد هندی (40،051 نفر)، چینی (27،334 نفر) و اهالی بریتانیا و ایرلند شمالی (21711 نفر) بیشترین اجازه اقامت دائم در استرالیا را دریافت کردند. بیشترین تعداد ورودی‌ها به خاک استرالیا در این سال از نیوزیلند آمدند. تحت توافق سفر 41230 نفر نیوزیلندی وارد خاک استرالیا شدند و 2599 نفر از آنها اجازه اقامت دائم گرفتند.
برنامه سرمایه‌گذاری و نوآوری تجاری در جولای سال 2012 معرفی شد. کسانی که حداقل 5 میلیون دلار در خاک استرالیا سرمایه‌گذاری کنند می‌توانند به‌صورت دائم مقیم استرالیا شوند. روشن است که اهداف استرالیا برای جذب این‌چنینی مهاجران به‌صورت مستقیم و بعضا غیرمستقیم در شکوفایی اقتصاد این کشور اثرگذار است. وقتی که یک مهاجر موفق با سرمایه بالا به بهانه استفاده از خدمات شهروندی به کشوری مهاجرت می‌کند، یعنی در کمترین حالت به تقویت درآمد ارزی و ارزش پول ملی آن کشور کمک کرده است.
سنگاپور؛ رشد اقتصادی در کنار مهاجران
به‌عنوان یک دولت شهر بدون منابع طبیعی یا مناطق روستایی و کشاورزی، سنگاپور برای توسعه فقط به منابع انسانی خودش تکیه دارد. در نتیجه ساختارهایی را ایجاد کرده تا نیروی کار با مهارت بالا و حرفه‌ای را جذب کند. سنگاپور شبکه‌هایی را ایجاد کرده تا این نیروی انسانی ابتدا مقیم دائم و سپس شهروند این کشور شوند. مهاجران با مهارت بالا در سنگاپور به طبقات مختلف کاری تقسیم‌بندی می‌شوند. به این افراد جواز کسب و کار داده میشود. بعد از اینکه با این جواز 2 سال در سنگاپور کار کردند می‌توانند برای اقامت دائم درخواست بدهند. کسانی که از اقامت دائمشان 2 تا 6 سال گذشته باشد و سایر الزامات قانونی را نیز طی کرده باشند می‌توانند برای شهروند سنگاپور شدن اقدام کنند و در صورت موافقت از امکانات شهروندی در سنگاپور استفاده کنند.
برای انعطاف‌پذیری بیشتر در سال 2007 دولت زیردسته جدید از ویزا را معرفی کرده: جواز استخدام شخصی. این جواز برای چند دسته از افراد است: برای دارندگان جواز کسب و کار سنگاپور که 2 تا 5 سال در این کشور کار کرده‌اند و درآمد سالانه‌شان حداقل 27000 دلار است، یا افراد حرفه‌ای خارجی که می‌خواهند به سنگاپور مهاجرت کنند و درآمد ماهانه آخرشان حداقل 6100 دلار باشد. در عمل اقتصاد سنگاپور به نیروی کار مهاجر کم‌مهارت وابسته است. آنها تحت قوانین جداگانه‌ای کار می‌کنند. نیروی کار کم‌مهارت در سنگاپور مجوز کار دارند و این مجوز مادامی که آنها به سن 40سالگی برسند، قابلیت تمدید دارد. دارندگان این نوع از مجوز نمی‌توانند برای اقامت دائم در سنگاپور درخواست بدهند. جدول بالا نشان می‌دهد که نزدیک 1/ 1میلیون نفر نیروی کار خارجی 22 درصد از کل جمعیت سنگاپور را شکل می‌دهند؛ اما اثر مهاجرت بزرگ‌تر از این است. 8/ 22 درصد یا 860 هزار نفر از شهروندان سنگاپوری در خارج از این کشور متولد شده‌اند. این تعداد که به نیروی کار خارجی سنگاپوری‌ها اضافه شود نشان می‌دهد که حدود 40 درصد از جمعیت این کشور خارجی‌اند.
حدود09/ 1 میلیون نفر نیروی کار خارجی سنگاپور، 7/ 34 درصد از کل نیروی کار سنگاپور را شکل می‌دهند. در میان آنان 870 هزار نیرو کم‌مهارت هستند که در خدمات خانگی، تولید، صنایع دریایی، هتلداری و رستوران‌ها مشغول به‌کارند. 240 هزار نفر باقی‌مانده حرفه‌ای‌ها و نیروی کار ماهرند. برخی اذهان عمومی در سنگاپور از سیاست‌های مهاجرتی انتقاده کرده‌اند چراکه این سیاست‌ها باعث افزایش رقابت در بازار نیروی کار برای شهروندان سنگاپوری شده است. دولت در پاسخ به این انتقادات سیاست‌های پذیرش اقامت دائم را سختگیرانه کرده است. نیروی کار خارجی ماهر باید 11 درصد از متوسط حقوق بیشتر درآمد داشته باشد تا بتواند حائز شرایط مجوز کسب و کار شود. پایین‌ترین دسته کاری برای دارندگان مجوز کسب و کار هم باید حداقل 20 درصد از متوسط حقوق بیشتر درآمد داشته باشند تا حائز شرایط درخواست اقامت دائم شوند. از طرف دیگر، دوره‌ای که دانشجویان خارجی پس از اتمام تحصیلاتشان برای جست و جوی کار در سنگاپور بمانند از یک سال به 3 ماه کاهش یافته است. این‌ها سیاست‌های کلی پذیرش مهاجر برای اقامت دائم در 2 کشور استرالیا و سنگاپور در قاره آسیا بودند. کشورهایی که از مهاجرین خودشان بیشترین بهره اقتصادی را هم می‌برند.
