قرار است بزودی بازار دوم ارزی کشور در بستر بورس تهران متولد شود. پس از بحث و گفت‌و‌گوهای فراوان درباره اینکه نرخ ارز توافقی با چه معیار و خط کشی تعیین و این بازار با چه سازوکاری کار خود را آغاز کند، تکلیف نهایی آن پیش از سفر رئیس جمهوری به اروپا روشن شد. درواپسین ساعات روز دوشنبه هفته جاری مسعود کرباسیان وزیرامور اقتصادی و دارایی در یک برنامه تلویزیونی از آغاز به‌کار بازار ثانویه ارزی تا 48 ساعت آینده خبر داد. گرچه وزیراقتصاد درباره جزئیات فعالیت این بازار توضیحی نداده است، ولی براساس اعلام برخی از فعالان اقتصادی با تغییر نظر دولت این سناریو که قرار است این بازار بدون درنظر گرفتن کف و سقفی نرخ ارز را کشف کند تقویت شده است. نرخی که برپایه عرضه و تقاضا شکل خواهد گرفت و بدین ترتیب بازار ارز ایران سه نرخ متفاوت را تجربه خواهد کرد.
نخستین نرخ همان نرخ 4200 تومانی رسمی دولت است که البته نرخ آن هم ثابت نبوده به طوری که روز گذشته 4270 تومان از سوی بانک مرکزی قیمت خورده است. نرخ دومی هم که به‌صورت غیررسمی در تمام سال‌های گذشته وجود داشته در کوچه پس کوچه‌های شهر تعیین می‌شود که با فاصله زیادی از نرخ رسمی دلار بالای 8 هزار تومان دست به دست می‌شود. با اعلام این خبر روز گذشته در بازارهای غیر رسمی نرخ دلار شاهد کاهش قیمت بود و حدود 200 تا 250 تومان از قیمت غیر رسمی آن کاسته شد. حال با آغاز به کار بازار دوم ارزی نرخ سومی که به گواه کارشناسان نرخ بین بازار رسمی و غیررسمی خواهد داشت پا به عرصه وجود می‌گذارد.
آثار بازار ثانویه در اقتصاد
دراین باره غلامحسین فیروز فر اقتصاددان و عضو هیأت علمی مؤسسه آموزش و پژوهش برنامه وبودجه در گفت‌و‌گو با «ایران» با اشاره به اینکه از ابتدا که بحث تشکیل بازار ثانویه ارزی طرح شد پیشنهادهای بسیاری درخصوص چگونگی فعالیت و کشف قیمت آن مطرح شد. وی با بیان اینکه تمام اقتصاددانان و کارشناسان اقتصادی از تشکیل بازار ثانویه ارزی استقبال کرده‌اند، ادامه داد: قیمت واقعی ارز از عرضه و تقاضا تبعیت می‌کند و درصورت هرگونه قیمت‌گذاری باید منتظر افزایش قیمت‌ها باشیم. با وجود این، این کارشناس اقتصادی با اشاره به اینکه هم‌اکنون ایران در یک جنگ اقتصادی به سر می‌برد اعتقاد دارد که باید محدودیت‌هایی برای عرضه ارز در بازار دوم درنظر گرفته شود. به گفته وی تاکنون چندبار نتیجه نبود محدودیت‌ها را در بازار تجربه کرده‌ایم. تجربه‌ای که به نابسامانی و افزایش قیمت‌ها منجر شده است. وی درپاسخ به این سؤال که عرضه بخشی از ارز حاصل از صادرات کشور در بورس و فروش به نرخ توافقی چه آثاری درپی دارد گفت: با این اقدام فشار از روی شانه دولت برداشته می‌شود و حداقل بخشی از نیازهای ارزی از محل بازار دوم تأمین می‌شود. فیروزفر همچنین درباره اینکه در بازار ثانویه تنها واردکنندگان قادر به خرید ارز هستند، آیا نباید برنامه‌ای برای متقاضیان حقیقی ارز پیش‌بینی شود افزود: هم‌اکنون دولت با صدور بخشنامه‌های مختلف اغلب نیازهای شخصی مانند مسافری، دانشجویی و درمانی را تأمین می‌کند ولی دراینجا یک نکته وجود دارد و آن این است که هیچ کشوری نمی‌تواند تمام نیازهای ارزی مردم خود را تأمین کند. فرض کنید تمام امریکایی‌ها بخواهند دلار خود را با یورو تعویض کنند دراین صورت به طور قطع دولت امریکا نیز ناتوان خواهد بود.
وی درادامه تأکید کرد: به طور قطع بازار ثانویه ارزی نیز بدین معنا نمی‌تواند تمام نیازهای ارزی کشور را تأمین کند ولی در ساماندهی امور نقش مؤثری خواهد داشت.
مزیت و معایب کف و سقف قیمتی
محسن جلال‌پور رئیس سابق اتاق بازرگانی ایران در نوشتاری دراین باره اعتقاد دارد: به‌رغم اینکه ایجاد بازار ثانویه موجی از اطمینان را در بازار ایجاد کرد، طی روزهای اخیر صحبت‌هایی شنیده می‌شود که برای این بازار، کف و سقف قرار داده خواهد شد. تصمیم اشتباهی که ما را به سمت ایجاد بازارهای ثالت و رابع با قیمت‌هایی متفاوت سوق خواهد داد. اساساً تصور اینکه به صورت تحمیلی بتوان در اقتصاد عمل کرد، نگاهی اشتباه است. ممکن است در شرایطی خاص، برای کالاهایی خاص، نرخی خاص اختصاص داده شود؛ اما اگر گمان شود که می‌تواند این استثنا را به کل سیستم تعمیم داد، قطعاً این رویکرد محکوم به شکست است و در هیچ منطق اقتصادی هم پذیرفته نیست.
آثار بازار ثانویه در اقتصاد
دراین باره غلامحسین فیروز فر اقتصاددان و عضو هیأت علمی مؤسسه آموزش و پژوهش برنامه وبودجه در گفت‌و‌گو با «ایران» با اشاره به اینکه از ابتدا که بحث تشکیل بازار ثانویه ارزی طرح شد پیشنهادهای بسیاری درخصوص چگونگی فعالیت و کشف قیمت آن مطرح شد. وی با بیان اینکه تمام اقتصاددانان و کارشناسان اقتصادی از تشکیل بازار ثانویه ارزی استقبال کرده‌اند، ادامه داد: قیمت واقعی ارز از عرضه و تقاضا تبعیت می‌کند و درصورت هرگونه قیمت‌گذاری باید منتظر افزایش قیمت‌ها باشیم. با وجود این، این کارشناس اقتصادی با اشاره به اینکه هم‌اکنون ایران در یک جنگ اقتصادی به سر می‌برد اعتقاد دارد که باید محدودیت‌هایی برای عرضه ارز در بازار دوم درنظر گرفته شود. به گفته وی تاکنون چندبار نتیجه نبود محدودیت‌ها را در بازار تجربه کرده‌ایم. تجربه‌ای که به نابسامانی و افزایش قیمت‌ها منجر شده است. وی درپاسخ به این سؤال که عرضه بخشی از ارز حاصل از صادرات کشور در بورس و فروش به نرخ توافقی چه آثاری درپی دارد گفت: با این اقدام فشار از روی شانه دولت برداشته می‌شود و حداقل بخشی از نیازهای ارزی از محل بازار دوم تأمین می‌شود. فیروزفر همچنین درباره اینکه در بازار ثانویه تنها واردکنندگان قادر به خرید ارز هستند، آیا نباید برنامه‌ای برای متقاضیان حقیقی ارز پیش‌بینی شود افزود: هم‌اکنون دولت با صدور بخشنامه‌های مختلف اغلب نیازهای شخصی مانند مسافری، دانشجویی و درمانی را تأمین می‌کند ولی دراینجا یک نکته وجود دارد و آن این است که هیچ کشوری نمی‌تواند تمام نیازهای ارزی مردم خود را تأمین کند. فرض کنید تمام امریکایی‌ها بخواهند دلار خود را با یورو تعویض کنند دراین صورت به طور قطع دولت امریکا نیز ناتوان خواهد بود.
وی درادامه تأکید کرد: به طور قطع بازار ثانویه ارزی نیز بدین معنا نمی‌تواند تمام نیازهای ارزی کشور را تأمین کند ولی در ساماندهی امور نقش مؤثری خواهد داشت.
مزیت و معایب کف و سقف قیمتی
محسن جلال‌پور رئیس سابق اتاق بازرگانی ایران در نوشتاری دراین باره اعتقاد دارد: به‌رغم اینکه ایجاد بازار ثانویه موجی از اطمینان را در بازار ایجاد کرد، طی روزهای اخیر صحبت‌هایی شنیده می‌شود که برای این بازار، کف و سقف قرار داده خواهد شد. تصمیم اشتباهی که ما را به سمت ایجاد بازارهای ثالت و رابع با قیمت‌هایی متفاوت سوق خواهد داد. اساساً تصور اینکه به صورت تحمیلی بتوان در اقتصاد عمل کرد، نگاهی اشتباه است. ممکن است در شرایطی خاص، برای کالاهایی خاص، نرخی خاص اختصاص داده شود؛ اما اگر گمان شود که می‌تواند این استثنا را به کل سیستم تعمیم داد، قطعاً این رویکرد محکوم به شکست است و در هیچ منطق اقتصادی هم پذیرفته نیست.
