ارتباط قیمت جهانی طلا و نفت چگونه قطع شد؟

در ماه‌های اخیر قیمت طلا مسیری صعودی را پیموده اما بهای نفت رو به کاهش بوده است. در چنین شرایطی یک سؤال بزرگ در ذهن معامله‌گران بازارهای جهانی ایجاد شده است؛ اینکه آیا جدایی اخیر طلا و نفت صرفاً موقتی است یا اینکه آنها برای همیشه از هم جدا شده‌اند.

افزایش قیمت نفت باعث افزایش هزینه تولید و حمل‌ونقل سایر کالاها می‌شود و به همین دلیل معمولاً به رشد شاخص قیمت مصرف‌کننده می‌انجامد. در این میان بحران‌های ژئوپلیتیکی و اختلال در عرضه نفت –مانند آنچه اخیراً پس از حمله پهپادی به تأسیسات نفتی شرکت سعودی آرامکو اتفاق افتاد- به افزایش قیمت نفت کمک می‌کنند. افزایش قیمت نفت معمولاً به شکل‌گیری دوره‌ای از تورم بالا و کاهش رشد اقتصادی منجر می‌شود و در نتیجه این فعل‌وانفعالات، طلا نیز به‌عنوان یک سپر رایج در برابر تورم و پناهگاهی امن برای سرمایه‌گذاران با افزایش تقاضا مواجه شده و قیمتش افزایش می‌یابد. به عبارت دیگر، در دوره‌های گذشته افزایش یا کاهش قیمت نفت و طلا معمولاً هم‌زمان اتفاق می‌افتاد؛ هرچند هیچ‌یک از آنها مستقیماً بر دیگری تأثیر نداشت.

اما به نظر می‌رسد این رابطه اخیراً به هم خورده باشد؛ در یک سال اخیر قیمت طلا 23 درصد افزایش یافته است اما قیمت نفت سبک تگزاس در همین دوره با کاهش 12 درصدی مواجه شده است. حتی حمله گسترده به تأسیسات نفتی شرکت سعودی آرامکو که به کاهش 5 درصدی عرضه جهانی نفت منجر شد و رکورد کاهش یک‌روزه عرضه نفت در تاریخ صنعت نفت جهان را شکست نیز تنها برای یک روز معاملاتی قیمت نفت را افزایش داد و درنهایت کمکی به افزایش پایدار قیمت نفت نکرد.

چرا بازار نفت این‌گونه شده است؟ واقعیت این است که به نظر می‌رسد بازار نفت دیگر به نگرانی‌های ژئوپلیتیکی توجه چندانی نشان نمی‌دهد. عرضه فراوان نفت و رشد اندک تقاضای آن طی سال‌های اخیر باعث شده است که بازار در برابر خبرهایی که در مورد ریسک‌ها عرضه منتشر می‌شوند، بی‌تفاوت عمل کند. بازار نفت دیگر اسیر احساسات و هیجانات نیست و عوامل بنیادی کنترل این بازار را به دست گرفته‌اند. در مقابل، طلا همچنان به‌طور کامل تحت تأثیر احساس سرمایه‌گذاران و معامله‌گران نسبت به آینده است.

در چند دهه گذشته تغییرات قیمت طلا و نفت معمولاً در یک جهت بوده و تنها برخی اتفاقات باعث واگرایی موقت آنها می‌شده است. اما این بار واگرایی قیمت طلا و نفت مدت زیادی به طول انجامیده است و تنها در صورتی این واگرایی رفع می‌شود که یا قیمت طلا سقوط کند و یا قیمت نفت به میزان قابل‌توجهی افزایش یابد.

طی 25 سال اخیر نسبت قیمت طلا به قیمت نفت سبک تگزاس به‌طور متوسط 15.8 بوده است یعنی معامله‌گران می‌توانسته‌اند به ازای یک اونس طلا، 15.8 بشکه نفت سبک تگزاس خریداری کنند. البته نسبت قیمت طلا به نفت در این 25 سال چندین بار به‌طور موقت جهش یا سقوط داشته است؛ مثلاً در سال 2005 که قیمت نفت به‌شدت افزایش یافت اما قیمت طلا تقریباً بدون تغییر ماند،‌ این نسبت به 6.2 رسید. در اوایل سال 2016 نیز سقوط قیمت نفت و ثبات نسبت قیمت طلا باعث شد که این نسبت به 47.6 برسد.

در سال جاری میلادی نسبت قیمت طلا به نفت به‌طور متوسط 24 بوده است. هم‌اکنون (اوایل نوامبر-اواسط آبان) نیز هر اونس طلا با قیمتی معادل 27 بشکه نفت سبک تگزاس در بازار معامله می‌شود و این یعنی نسبت قیمت طلا به نفت حدود 71 درصد بالاتر از میانگین 25 ساله آن است. در چنین شرایطی آیا شانسی برای بازگشت این نسبت به میانگین بلندمدت آن وجود دارد؟

باید اذعان کرد که روند قیمتی نفت چندان خوب نیست. افزایش قابل‌توجه تولید نفت در آمریکا طی شش سال اخیر به ظهور یک ابرقدرت نفتی جدید منجر شده است؛ ابرقدرتی که برخلاف سایر ابرقدرت‌های نفتی، کمتر در برابر تنش‌های ژئوپلیتیکی آسیب‌پذیر است. افزایش صادرات نفت آمریکا بخشی از نگرانی‌های همیشگی درباره ریسک‌های عرضه در بازار نفت را رفع کرده و به مانعی برای افزایش قیمت نفت تبدیل شده است. در حال حاضر قدرت عرضه نفت شیل و افزایش نگرانی‌ها از تضعیف روند رشد تقاضای جهانی نفت بیش از عوامل ژئوپلیتیک بر بازار نفت تأثیر می‌گذارند. معلوم نیست که این وضعیت در بازار نفت تا چه مدت ادامه خواهد یافت و چقدر طول خواهد کشید که عوامل روانی و ژئوپلیتیکی بار دیگر قدرت خود را در بازار نفت نشان دهند.

برای طلا اما اوضاع کاملاً متفاوت است. بانک‌های مرکزی جهان به سمت سیاست‌های انبساطی و احتمالاً «تسهیل کمی» حرکت می‌کنند و این می‌تواند چشم‌انداز طلا را روشن‌تر از قبل کند. در ماه سپتامبر آغاز مرحله نخست سیاست تسهیل کمی در منطقه یورو از سوی بانک مرکزی اروپا (ECB) افزایش قیمت طلا و رسیدن آن به سقف شش‌ساله را به دنبال داشت. در آمریکا نیز فدرال رزرو (بانک مرکزی آمریکا) اگرچه توجه چندانی به خواسته‌های دونالد ترامپ مبنی بر رساندن نرخ بهره به حد صفر یا منفی نشان نمی‌دهد، اما اخیراً برنامه‌ای را آغاز کرده است که در قالب آن ماهانه 60 میلیارد دلار اوراق خزانه دولتی می‌کند. از طرفی نرخ بهره پایه در آمریکا نیز از اواسط تابستان سال جاری تاکنون طی سه مرحله مجموعاً به میزان 0.75 درصد کاهش یافته است. این تحولات همه به افزایش قیمت طلا و بهبود چشم‌انداز آن کمک می‌کنند.

با این شرایط به نظر می‌رسد واگرایی قیمت طلا و نفت فعلاً ادامه خواهد یافت. بدین ترتیب معامله‌گران فعلاً نمی‌توانند در معاملات خود در بازارهای طلا و نفت روی ارتباط قیمتی آنها حساب کنند.