حامد هدائی / کارشناس اقتصاد و روانکاو فروش ایران
وقتی که در شهر وین توافقی اتمی بین ایران و کشورهای 1+5 حاصل شد،همه نفسی از سرآسودگی کشیدند.بیشتر کشورهای جهان آشکارا بااین برآورد موسسه کنترل تسلیحاتی ایالات متحده هم نظرندکه ( برجام) یک دستورالعمل و فرمول بسیار موثرو قدرتمند است .البته این شوروعلاقه عمومی چنداستثنای برجسته هم داشت:ایالات متحده و نزدیکترین متحدان منطقهایاش، اسرايیل وعربستان سعودی.یکی ازپیامدهای همین موضوع، آن است که شرکت های آمریکایی درکمال آزردگی نمی توانند به همراه همتایان اروپایی شان به تهران هجوم ببرند. روند برجام، شکافی عمیق در منافع اقتصادی ایالات متحده در خاورمیانه ایجاد کرده بود.جمهوری خواهان تقریبا یکپارچه مخالف توافق بودند . سناتور تد کروز، هشدار می داد که ایران هنوز شاید قادر به تولید سلاح هسته ای باشد و می تواند روزی یکی از آن ها را به کار برد تا پالسی ایجاد کند که شبکه برق کل ساحل شرقی ایالات متحده را از کار بیندازد و موجب مرگ ده ها میلیون آمریکایی شود. ليندسی گراهام، این توافق را به عنوان حکم مرگ اسرايیل میداند که مسلما سازمان های جاسوسی و تحلیلگران استراتژیک رژيم صهيونيستي را غافلگیر خواهد کرد.مخالفان توافق هستهای این اتهام را وارد می کنندکه دستاوردهای توافق کافی نبوده است و فراتر از آن نمی رود. در عین حال برخی از طرفداران توافق این گفته رامی پذیرندومی گوینداگرتوافق وین قرار است که معنا و دستاوردی جدیدداشته باشد، بایدکل خاورمیانه از شر سلاحهای کشتار جمعی خلاص شود. نویسنده این کلمات جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران است که در ادامه می افزاید:جمهوری اسلامی کنشگر است، موضوعِ کنش نیست. ایران با ظرفیت ملی خود و به عنوان ريیس فعلی کشورهای جنبش غیر متعهدها،آماده است با جامعه جهانی برای رسیدن به این هدف همکاری کند و نیک آگاه است که دراین راه با موانع بزرگی برخورد خواهد کرد که ناباوران و بدبینان به صلح و دیپلماسی ایجاد خواهند کرد.ایران این قرارداد هسته ای تاریخی را امضا کرده است،حالا نوبت اسرايیل است.اسرايیل به همراه هند وپاکستان،جزو سه قدرت اتمی است که برنامه تولید سلاح هستهای آن ها با مشارکت آمریکا به انجام رسیده است وهرسه نیزازامضای پیمان منع تولیدوگسترش سلاحهای هستهای(NPT)خوداری کرده انداما آیا آینده ای برای NPT وجود دارد؟یک منطقه عاری از سلاحهای هستهای درخاورمیانه ،راه کاملا مستقیمی است برای برطرف کردن تهدیدات و خطرات ادعا شده در مورد ایران. با این حال برای آنکه این موضوع را دقیقتر درک کنیم، بهتر است برخی از فرضیات ناگفته و پرسشهایی راکه به ندرت مطرح می شوند بررسی کنیم. مورد اول که جدیترین آنهاست، این که «ایران بزرگ ترین تهدید برای صلح جهانی است». براساس نظر خواهی موسسات نظر سنجی معتبر و پیشتاز آمریکا( وین و گالوپ)، جایزه بزرگترین تهدید برای صلح جهانی با فاصله ای زیاد،به ایالات متحده آمریکا تعلق میگیرد، در مکان دوم پاکستان قرارد دارد و ایران پایین تر از آن دو در کنار کشورهایی مثل چین، اسرايیل، کره شمالی و افغانستان قرار می گیرد.در واقع تهدید ایران چیست؟چرا برای مثال اسرايیل و عربستان سعودی از تهدیدی که می گویند از جانب ایران است از ترس به خود می لرزند؟آن تهدید هرچه که باشد نظامی نیست.طبق اطلاع سازمان جاسوسی آمریکا به کنگره، ایران در مقایسه با معیارهای منطقه،هزینه های نظامی خیلی پایینی دارد واینکه دکترین استراتژیک این کشور دفاعی است. در ادامه این سازمانهای جاسوسی گزارش می دهندکه هیچ نشانه ای ندارند که ثابت کند ایران در حال پیگری یک برنامه تولید سلاح هستهای است. طبق رتبه بندی موسسه معتبر مطالعات صلح بین الملل استکهلم (SIRRI)، آمریکا با بالاترین هزینه های نظامی در مقام نخست ایستاده است.چین باحدود یک سوم هزینه های نظامی ایالات متحده در مقام دوم قرار دارد . روسیه و عربستان سعودی در مقام های بعدی قرار دارند که البته خیلی بالاتر از کشورهای اروپای شرقی هستند. از ایران به ندرت درگزارش نام برده شده است. نتیجه گیری قطعی این گزارش آن است که کشورهای عرب حوزه خلیج فارس برتری چشمگیری نسبت به ایران،هم ازنظرهزینه های نظامی وهم از نظردسترسی به تسلیحات مدرن روزدارند. هزینه های نظامی ایران کسری از هزینه های نظامی عربستان سعودی بوده و همچنین بسیار پایین تر از امارات متحده عربی است .وقتی به اسرايیل نگاه میکنیم، مسلما این شکاف و ناهماهنگی بزرگتر است. اسرايیل،انبار عظیمی از تسلیحات اتمی دارد.مورد دوم «ایران حامی تروریسم است».درنشریه موسسه سلطنتی بریتانیا(چتم هاوس)،دوتن ازدانشمندان برجسته اتمی پاکستان،پرویز هودبهائی وضیاء میان،می نویسند که ترس روز افزونی از شبه نظامیانی که ممکن است موفق شوند به جنگ افزارهای هسته ای یا به مواد هسته ای دست یابند و تروریسمی اتمی را به راه اندازند، وجود دارد و منجر به ایجاد یک نیروی اختصاصی بالغ بر 20 هزار نیرو برای حفاظت از تاسیسات اتمی شده است. به طور خلاصه باید گفت که این تهدید واقعی است، ولی به یمن توهماتی که به دلایل دیگر جعل و تولید می شوند، ایران تهدید محسوب می شود، نه پاکستان. در عین حال در میان کشورهای اسلامی، عربستان سعودی در تامین مالی تروریسم اسلامی پیشتاز است، داعش یکی از شاخههای افراطی از جهادگری آنهاست. پس «چه کسی نگران قدرت بازدارندگی ایران است؟» نوام چامسکی در پاسخی ساده و روشن می گوید:کشورهای خودسر و قانون شکنی که در منطقه مشغول تاخت و تاز و وحشیگری اند و نمی خواهند هیچ عامل مزاحم و بازدارنده ای را در برابر توسلشان به خشونت و تجاوز تحمل کنند. در رأس چنین کشورهایی آمریکا و اسرايیل قرار دارند و عربستان سعودی دست و پا می زند که وارد باشگاه آن ها شود. 15 سال پیش، ساموئل هانتینگتون، تحلیلگر برجسته سیاسی، در مجله دولتی فارن افرز هشدار داد که از نظر بیشتر مردم جهان ایالات متحده درحال تبدیل شدن به یک ابر قدرت خودسر و تنها تهدید خارجی بزرگ نسبت به جوامع آن هاست. دکترین کلینتون تصریح میکند که ایالات متحده حق توسل یکجانبه به نیروی نظامی، حتی به منظور تضمین دسترسی نامحدود به بازارهای مهم تامین انرژی و منابع استراتژیک را دارد، دغدغه های ادعایی امنیتی و بشر دوستانه هم باد هوا و بهانه است. وفاداری به روایت های مختلف از این دکترین به خوبی در عمل ثابت شده است و هیچ نیازی به بحث درباره آن برای مردمی که حقایق تاریخ معاصر را مشاهده کرده اند، نیست.