از زمان انعقاد برجام ایران موفق به جذب ۱۱میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلارسرمایه خارجی شده است. طی سال گذشته بخش صنعت و معدن و تجارتتوانست حدود ۵/ ۵ میلیارد دلار سرمایه در ۸۳ طرح جذب کند. به‌طور کلی می‌توان گفت ایران، به‌عنوان کشوری ثروتمند که قدم در راه توسعه گذاشته، دارای منابع بسیار زیادی است که هنوز آنچنان که باید به بهره‌برداری نرسیده و این خود بستر مناسبی را برای سرمایه‌گذاری خارجی فراهم می‌کند. به‌طور کل حدود ۱۰۰ تا ۱۵۶ میلیارد دلار ارزش صادرات است که ۴۴ میلیارد دلار از این میزان را صادرات غیر نفتی تشکیل می‌دهد که پیش‌بینی می‌شود در سال آینده با احتساب صادرات کالا و خدمات به حدود ۸۰میلیارد دلار افزایش پیدا کند. همچنین ۴۶ میلیارد دلار از این میزان مربوط به صادرات نفتی است که با احتساب قیمت نفت در سپتامبر ۲۰۱۷ که در هر بشکه ۵۳دلار است، صادرات نفت به حدود ۷۶میلیارد دلار در سال جدید خواهد رسید. میزان تولید ناخالص داخلی کشور در سال ۲۰۱۶ به میزان ۴۱۲میلیارد و ۳۰۴میلیون دلار بوده است که بر اساس گزارش صندوق بین‌المللی پول در دنیا رتبه ۲۷ را کسب کرده است. اخیرا قرارداد تامین مالی ۸ میلیارد یورویی با کره، ۳۵ میلیارد دلار با چین و یک میلیارد یورو با اتریش و یک قرارداد ۵۰۰ میلیون دلاری با دانمارک به امضا رسید.
در این مقاله سعی در معرفی اختصاری ۱۰ جاذبه سرمایه‌گذاری ایران داریم:
۱- نفت:
با توجه به انعقاد توافق‌نامه هسته‌‌ای بین ایران و اتحادیه اروپا و گروه۱+۵ در تاریخ ۱۴ جولای ۲۰۱۵ و عمل کردن ایران به تعهدات خویش و همچنین رسیدن میزان تولید نفت خام به حدود روزانه۸/ ۳ میلیون بشکه، ایران توانسته ۸۰ درصد سهم خود را از بازار که در دوران تحریم از دست داده بود، پس بگیرد.برنامه‌ریزی برای جذب بیش از ۶۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی برای پروژه‌های اولویت‌‌دار و بازیابی موقعیت ایران به‌عنوان دومین تولیدکننده نفت عضو اوپک بعد از عربستان، صنعت نفت را به یکی از پرجاذبه‌ترین موضوعات سرمایه‌گذاری در کشور تبدیل کرده است. علاوه بر منطقه اقتصادی پارس‌جنوبی، دریای خزر از پتانسیل‌های بالایی برای سرمایه‌گذاری برخوردار است و طبق برآورد اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده آمریکا، ذخایر نفتی دریای خزر حدود ۲۰ تا۴۰ میلیارد بشکه است. سرمایه‌گذاری در این زمینه از اولویت‌ها و مورد حمایت وزارت نفت است. ایران قصد دارد تولید نفت خام خود را تا سال ۲۰۲۱ به روزانه ۷/ ۵ میلیون بشکه برساند که از این میزان ۲۵ درصد به خریدارهای اروپایی تعلق می‌گیرد. تحقق این هدف نیازمند حدودا ۲۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری است که طبق برنامه وزارت نفت ۷۰درصد آن باید از سرمایه‌گذاری خارجی تامین شود.
۲- گاز
ذخایر گاز ایران یکی از بهترین و سودآورترین فرصت‌ها برای سرمایه‌گذاری است. یکی از نمونه‌های سرمایه‌گذاری در این حوزه، مربوط به قرارداد ۵ میلیارد دلاری بین ایران و شرکت توتال در توسعه میدان گازی پارس‌جنوبی است. مساحت این میدان ۹۷۰۰ کیلومتر مربع و ذخیره گاز آن ۱۴ تریلیون متر مکعب به همراه ۱۸ میلیارد بشکه میعان گازی است که این میزان، ۸ درصد کل گازدنیاست. سود شرکت توتال از سرمایه‌گذاری در فاز جنوبی از قرارداد پارس‌جنوبی ۱۲ میلیارد دلار برآورد می‌شود. حوزه دریای خزر نیز بستر مناسبی برای سرمایه‌گذاری در این زمینه است. چرا که طبق اعلام اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده آمریکا حجم ذخایر گازی دریای خزر حدود ۳۰ تریلیون فوت مکعب است. وزیر نفت از سرمایه‌گذاران خارجی جهت مشارکت در حوزه اکتشافات نفت و گاز در دریای خزر نیز دعوت کرده است.
۳- پتروشیمی
سهم ایران در تولید محصولات پتروشیمی در دنیا ۵۴/ ۲ درصد و در خاورمیانه ۶۴/ ۲۳درصد است که این نشان‌دهنده آمادگی بالا برای فاینانس پروژه‌های پتروشیمی است. ظرفیت اسمی این صنعت با ۵۰سال قدمت ۶۰ میلیون تن در سال است. در حال حاضر ۷۰ طرح در زمینه پتروشیمی با قابلیت جذب سرمایه‌گذاری بالغ بر ۴۰ میلیارد دلار وجود دارد و حدود ۵ هزار میلیارد ریال معادل ۱۳۱میلیون دلار پروژه آماده واگذاری به سرمایه‌گذاران است.
۴- انرژی بادی
از آنجا که در سال ۲۰۱۵ انرژی تولید شده توسط باد حدود ۵/ ۵ درصد کل انرژی‌های الکتریکی جهان بوده است، بنابراین احداث نیروگاه‌های برقی- بادی فرصت مناسبی برای سرمایه‌گذاران خارجی محسوب می‌شود. حدود ۸۰ کشور دنیا به دنبال افزایش ظرفیت خود در زمینه توسعه توربین‌های بادی یا تکنولوژی‌های تجدیدپذیر هستند. ایران نیز با داشتن مناطق بادخیز و بستر مناسب، تمایل زیادی برای بهره‌برداری از توربین‌های بادی دارد.طبق اطلس بادی تهیه شده از ۶۰ ایستگاه در مناطق مختلف کشور ظرفیت سایت‌های بادی حدود ۶۰ هزار مگاوات و میزان انرژی قابل استحصال کشور از نظر اقتصادی بالغ بر ۱۸ هزار مگاوات تخمین زده می‌شود. با توجه به هزینه حدودا ۴ میلیون دلاری برای احداث نیروگاه ۲ مگاواتی و همچنین اقدام دولت به خرید تضمینی برقنیروگاه‌های بادی به مدت ۲۰ سال، در مجموع حداقل برای هر کیلووات انرژی ۲ دلار سرمایه مورد نیاز است. همچنین بازگشت سرمایه طی ۵ تا ۷ سال اتفاق خواهد افتاد.اخیرا مقامات ایران و بریتانیا قرارداد ساخت یک نیروگاه بزرگ خورشیدی به ظرفیت ۶۰۰ مگاوات را نهایی کرده‌اند. میزان سرمایه‌گذاری خارجی روی این پروژه ۶۰۰ میلیون یورو است و در اوایل سال ۲۰۱۸ به بهره‌برداری خواهد رسید.
۵- انرژی خورشیدی
ایران با دارا بودن بیش از ۳۰۰ روز آفتابی و متوسط تابش ۲۸۰۰ ساعت در سال، یکی از بهترین کشورهای جهان برای تولید و استفاده از انرژی خورشیدی به حساب می‌آید. امروزه کشور قادر به تولید ۲۱۰ مگاوات پنل خورشیدی است و در سال جاری ۶/ ۳ میلیارد دلار تقاضای سرمایه‌گذاری خارجی در این خصوص وجود داشته است. از جمله کشورهایی که تاکنون در این زمینه در ایران سرمایه‌گذاری کرده‌اند می‌توان به آلمان، یونان و سوئیس اشاره کرد. همچنین جدیدترین نیروگاه ۲۷ میلیون دلاری با ظرفیت ۲۰ مگاوات امسال در ایران با مشارکت یک شرکت سوئیسی افتتاح شده است. بر اساس معاهده پاریس تا پایان سال ۲۰۳۰ ایران موظف به تولید حدود ۷۵۰۰ مگاوات برق با استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر شده است.تا کنون نزدیک به ۳۰۰ مگاوات از انواع نیروگاه‌های تجدیدپذیر بادی و خورشیدی در کشور اجرا و سالانه بیش از ۳۰۰ میلیون کیلووات ساعت برق از اینگونه نیروگاه‌ها تولید و به شبکه کشور توزیع می‌شود. وزارت نیرو نیز به‌صورت ۲۰ ساله خرید برق تولیدشده از نیروگاه‌های بادی و خورشیدی را تضمین خواهد کرد.
۶-توسعه فرودگاه‌ها و تجهیزات صنعت هواپیمایی
ایران با وجود داشتن ۵۴ فرودگاه مسافری آماده خدمات، شامل ۲۰ فرودگاه داخلی، ۲۵ فرودگاه مرز هوایی و ۹ فرودگاه بین‌المللی با حدود ۱۶ میلیون متر مربع فضای ترمینالی، باند و سطوح پروازی، همچنان پارکینگ لازم برای توقف ۵۰۰ هواپیما را در اختیار ندارد و این نیازمند سرمایه‌گذاری خارجی و همکاری فاینانس است.در حال حاضر شرکت ایران ایر قرارداد خرید ۱۰۰ فروند هواپیمای ایرباس را به قیمت حدود ۱۰ میلیارد دلار امضا کرده است. همچنین قرارداد خرید ۲۰ فروند هواپیمای ATR ۷۷ نفره را با شرکت ATR از زیر مجموعه ایرباس منعقد کرده است.به دنبال سفری که معاون مدیر عامل بوئینگ به ایران داشته، پس از ۴۸ سال، قرارداد خرید ۸۰ فروند بوئینگ به ارزش ۸۰ میلیارد دلار منعقد شد. همچنین ۱۵ فروند بوئینگ ۷۷۷ای آر ۳۰۰، با ۳۵۰ صندلی و ۱۵ فروند هواپیمای پهن پیکر ۷۷۷ با بیش از ۳۵۰ صندلی خریداری شده تا میزان ظرفیت به ۱۱هزار و ۱۰۰ صندلی افزایش پیدا کند. برای تمامی این هواپیماها تجهیزات کمکی روی باند و داخل آشیانه نیز مورد نیاز است.
۷- صنعت حمل و نقل ریلی
ایران از ۱۵۰۰ سال گذشته تا کنون از لحاظ ژئوپلیتیک دارای موقعیت ویژه‌ای بوده است. در جهان کریدورهایی تعریف شده که ایران کریدور شرق به غرب و شمال به جنوب است. چین را به اروپا و هند را به شمال وصل می‌کند. از آنجا که دولت ایران مایل به افزایش ظرفیت حمل مسافر با ناوگان ریلی از ۲۵ میلیون به ۴۵ میلیون مسافر است، سرمایه‌گذاری در این بخش ضروری به نظر می‌رسد. به‌عنوان مثال حجم قرارداد عملیات برقی شدن پروژه راه‌آهن تهران- مشهد (با مسافت حدود ۹۰۰ کیلومتر) معادل ۷/ ۱ میلیارد دلار است.
۸- توسعه بخش معدن
ایران به دلیل فراوانی انرژی، نرخ پایین بهره مالکانه، هزینه پایین دستمزد، دسترسی به آب‌های بین‌المللی و خطوط راه آهن و تعرفه مناسب سیستم حمل و نقل یکی از کم‌هزینه‌ترین کشورها برای تولیدات معدن و صنایع معدنی است. اجرای برنامه وسیع توسعه بخش معدنی و صنایع معدنی از جمله مس، روی، فولاد، آلومینیوم، اکتشاف و امور زیربنایی نیاز به سرمایه ۴۰ میلیارد دلاری دارد. هم‌اکنون طرح جامعی برای افزایش فعالیت‌های اکتشافی در محدوده ۲۵۰ هزار کیلومتر مربع تنظیم و ۵۰ درصد آن محقق شده است. همچنین برای تولیدات محصولات معدنی مانند تیتانیوم، کک نفتی، زغال‌سنگ و محصولات راهبردی همچون عناصر نادر خاکی نیز برنامه‌های توسعه‌ای در دست است. به‌صورت جزئی‌تر برنامه‌هایی برای ظرفیت‌سازی آلومینیوم و مس تا سال ۲۰۲۵ وجود دارد و قرار است تا پایان این سال تولید مس به ۴۵۰ هزار تن و آلومینیوم به ۵/ ۱ میلیون تن برسد که نیل به این هدف نیازمند ۱۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری است. نکته قابل توجه این است که تمام مراحل سرمایه‌گذاری خارجی تحت حمایت دولت مبنی بر تضمین اصل سرمایه و همچنین خارج کردن اصل سرمایه و سود آن از کشور است.
۹. مدیریت پسماند
با توجه به اینکه در سال ۲۰۱۷ بسیاری از کشورها برای تولید برق اقدام به واردات زباله کرده‌اند بنابراین حوزه مدیریت پسماند ظرفیت قابل توجهی برای سرمایه‌گذاری دارد. اولین دستگاه زباله‌سوز در سال ۱۸۷۴ در کشور انگلستان توسط دو شرکت MANLOVE و ALLIOTT تولید شده است. در ایران روزانه حداقل ۵۰ هزار تن زباله تولید می‌شود که ۸هزار تن از این میزان مربوط به شهر تهران است. تنها ۷ درصد از زباله‌های تولید شده تفکیک می‌شود. تاکنون تنها برای ۵۰۰ تن، معادل ۲۵/ ۶ درصد از این حجم زباله به منظور تولید برق، کارخانه تاسیس شده است.
۱۰- سرمایه‌گذاری در بخش درمان
ژاپن به ازای هر هزار نفر حداقل ۴/ ۱۳ تخت بیمارستانی دارد. این میزان در کره جنوبی حدودا ۵۶/ ۹ و در آلمان حدودا ۲۷/ ۸ است. هم اکنون ۹۵ هزار تخت بیمارستانی در کشور داریم که با احتساب این میزان به ازای هر هزار نفر ۷/ ۱ تخت موجود است. براساس برنامه ششم توسعه اقتصادی کشور در صورتی که بخواهیم این میزان را به ۶/ ۲ تخت به ازای هر هزار نفر برسانیم به حدود بیش از ۱۰۰ هزار تخت بیمارستانی نیازمندیم. در حال حاضر برای ساخت ۲۴ بیمارستان با کشورهایی همچون کره جنوبی، ژاپن وایتالیا مذاکره شده است. با توجه به بودجه‌های جاری بخش درمان در کشور، سالانه فقط امکان ایجاد۱۶۰۰تخت بیمارستانی در کشور موجود است. بنابراین سرمایه‌گذاری خارجی در این بخش ضروری به نظر می‌رسد. همچنین تعرفه‌های بیمارستان‌های خصوصی در ایران حداقل ۴ برابر تعرفه‌های بیمارستان‌های دولتی است. برای ایجاد هر تخت بیمارستانی در ایران فقط حدود ۱۰۰ هزار دلار سرمایه‌گذاری لازم است.