به گزارش رتبه آنلاین از دنیای‌اقتصاد، شاخص بهای کالاهای صادراتی، تغییرات سطح عمومی قیمت کالاهای غیرنفتی صادراتی را براساس قیمت بازار نشان می‌دهد. به گزارش بانک مرکزی، در تهیه این شاخص قیمت ارز کالاهای صادر شده به قیمت ریالی تبدیل می‌شود، در نتیجه تغییرات این شاخص نمایانگر دو فاکتور است: تغییرات قیمت کالاهای صادرشده در بازارهای جهانی و نوسانات نرخ ارز. این شاخص نشان می‌دهد که قیمت کالاهای غیرنفتی صادر شده توسط صادرکنندگان کشور به چه طریقی تغییر کرده است. در تهیه این شاخص، کلیه واحدها و شرکت‌های صادرکننده کالاهای غیرنفتی در کل کشور، جامعه آماری را تشکیل می‌دهند.
نرخ معیار محاسبات
در گزارش‌های ماهانه بانک مرکزی که متوسط نرخ تمامی ارز‌ها ذکر می‌شود، دو ماهی است که تغییراتی رخ داده است. با توجه به سیاست دلار ۴۲۰۰ تومانی که از انتهای فروردین‌ماه اعلام شده بود، در گزارش‌های اردیبهشت و خردادماه بانک مرکزی، خبری از نرخ بازار آزاد نیست. در نتیجه نمی‌توان براساس آمار رسمی نرخ بازار آزاد را ملاک قضاوت قرار داد. اما اوج گرفتن شاخص صادراتی در ماه‌های اخیر نشان می‌دهد که صادرکنندگان چندان مقید به دلار ۴۲۰۰ تومانی نبوده‌اند و از طریق بازار آزاد، دلار حاصل از صادرات را به ریال تبدیل کرده‌اند. در واقع بانک مرکزی نیز برای محاسبه شاخص صادراتی، از نرخ بازار آزاد استفاده کرده است. شاخص کل بهای صادراتی در ایران در ماه گذشته به ۲/ ۵۵۲ واحد رسیده است؛ سطحی که پیش از این دور از ذهن بود که در سال جاری فتح شود چراکه شاخص کل در ابتدای سال در حدود ۳۴۰ واحد قرار داشت اما اکنون به مدد صعود نرخ ارز، شاخص بهای کالاهای صادراتی نیز به رکوردهای جدیدی رسیده است. رشد ماهانه و سالانه شاخص صادراتی یادآور جهش قبلی ارزی در ابتدای دهه ۹۰ است. تورم نقطه‌به‌نقطه شاخص صادراتی در تیرماه ۱۳۰ درصد بوده که بیشترین مقدار از اسفند ۹۱ به این سو به حساب می‌آید. نکته دیگر اینکه شاخص صادراتی در تیرماه ۹۷ نسبت به تیرماه ۹۶ بیش از ۳/ ۲ برابر شده است. اما نرخ ارز در این بازه به چه نحوی تغییر کرده است؟ اطلاعات «دنیای‌اقتصاد» نشان می‌دهد که متوسط نرخ بازار ارز در تیرماه امسال نسبت به ماه مشابه سال گذشته، ۱/ ۲ برابر شده است. در نتیجه رشد شاخص صادراتی از نرخ ارز سبقت گرفته است که این سبقت، از طریق تغییرات قیمت در بازارهای جهانی قابل‌توضیح است.
سبقت صادرات از تورم
وضعیت کنونی در بازار ارز باعث شده است تا صادرکنندگان بهترین وضعیت حداقل ۵ سال اخیر خود را سپری کنند. اکنون تغییرات قیمتی کالاهای صادر شده، از کالاهای داخلی سبقت قابل‌توجهی گرفته است. برای صحت‌سنجی این ادعا، می‌توان تغییرات شاخص بهای تولیدکننده و شاخص صادراتی را با یکدیگر مقایسه کرد. شاخص بهای تولیدکننده نماینده قیمت تمام شده تولید در درب کارخانه است و در آن قیمت واسطه‌ها لحاظ نمی‌شود. در حقیقت تورم تولیدکننده می‌تواند بالارفتن قیمت تولیدات داخلی را نمایندگی کند و شاخص صادراتی تداعی کننده تغییرات قیمت کالاهای ارسال شده به خارج از کشور است. مقایسه تغییرات سالانه این دو شاخص از فروردین ۱۳۹۵ تا تیر ۱۳۹۷ نشان می‌دهد که با پیشروی در زمان، فاصله تغییرات این دو شاخص از یکدیگر بیشتر شده است. در آخرین ماه بررسی شده، تورم نقطه‌به‌نقطه تولیدکننده حدود ۲۸ درصد بوده است، در حالی که تورم نقطه‌به‌نقطه شاخص صادراتی بیش از ۱۳۰ درصد گزارش شده است. به تعبیری می‌توان گفت که متوسط افزایش قیمت سالانه کالای عرضه شده در داخل کشور در تیر ۲۸ درصد بوده است و کالای صادراتی ۱۰۰ درصد بیشتر از کالای عرضه‌شده در داخل رشد قیمت را به‌واسطه نرخ ارز تجربه کرده است.
اجزای تشکیل‌دهنده رشد
شاخص بهای مصرف‌کننده میانگین قیمتی از ۱۵ گروه کالایی صادراتی است که با اوزان مختلف، در تعیین شاخص کل نقش بازیمی‌کنند. هرچند در بین این گروه‌ها، محصولات معدنی، صنایع شیمیایی و صنایع وابسته، محصولات نباتی، مواد پلاستیک و فلزاتمعمولی گروه‌های اصلی صادراتی کشور را تشکیل می‌دهند.پروزن‌ترین گروه: محصولات معدنی، عمدتا محصولات پتروشیمیهمچون پروپان مایع شده، بوتان مایع شده، روغن صنعتی و … را در برمی‌گیرد. رشد ماهانه گروه در ماه گذشته ۲۶ درصد بوده است. بیشترین رشد گروه بر عهده پروپان مایع شده و روغن موتور بوده است. محصولات معدنی نزدیک به یک سوم از کل کالاهای صادراتی غیرنفتی را تشکیل می‌دهند و تغییرات قیمتی آنها نقش مهمی در تعیین شاخص کل دارد.
بیشترین رشد: دومین گروه مهم صادراتی ایران، محصولات صنایع شیمیایی و صنایع وابسته آن هستند. شدیدترین رشد در بین گروه‌های مهم، در این گروه رخ داده تا شاخص محصولات شیمیایی بیش از ۳۰ درصد رشد ماهانه را ثبت کند و نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۸/ ۲ برابر شود. متانول، کود اوره، استیرن و آمونیاک بیشترین تاثیر را در فراز شاخص صنایع شیمیایی داشته‌اند. همچنین چسب ضدزنگ، شامپو، صابون، اسپری رنگ و رنگ‌های ساختمانی نیز در زیر‌مجموعه محصولات شیمیایی قرار دارند که همگی بیش از ۲۰ درصد رشد قیمت را در بازه یک ماهه ثبت کرده‌اند.
مواد پلاستیک و فلزات: دو گروه مهم دیگر صادرات کشور، مواد پلاستیکی و فلزات و مصنوعات آنها هستند. مواد پلاستیکی که بیش از ۱۰ درصد از کالاهای صادراتی متعلق به آنها است، در تیرماه رشد ۲۵ درصدی را در بازه ماهانه پشت‌سر گذاشتند. پلی‌اتیلن سبک و سنگین، شیلنگ پلاستیکی و لاستیک رویی موتور سیکلت از جمله کالاهای صادراتی این گروه بودند که همگی با رشد ارزش بیش از ۲۳ درصدی مواجه شده‌اند. شاخص مواد پلاستیکی و کائوچو در تیرماه نسبت به ماه مشابه سال قبل، ۱۲۸ درصد رشد کرده تا صادرکنندگان این گروه همتراز صادرکنندگان محصولات معدنی باشند.
اما فلزات، دیگر گروه مهم صادراتی کشور نیز همچون دیگر گروه‌ها، در ماه گذشته بیش از ۲۱ درصد رشد را در شاخص تجربه کرد. برخی از اقلام این گروه، به‌عنوان کالای اولیه صنعت ساختمان محسوب می‌شوند و از این جهت، رشد قیمت در نمونه‌های صادراتی آنها می‌تواند نمونه‌های داخلی آنها را نیز هدف گیرد. مثلا شاخص قیمتی تیرآهن در ماه گذشته، ۲/ ۲۳ درصد تورم ماهانه را ثبت کرد. میلگرد نیز رشد ماهانه بیش از ۲۰ درصدی را ثبت کرده است.
