بسته‌بندی یکی از چالش‌های اصلی صادرات غیرنفتی ایران به‌ویژه در حوزه صادرات محصولات کشاورزی و غذایی است. به گزارش رتبه‌آنلاین، ارزش صنعت بسته بندی در ایران در مقایسه با کشورهای دیگر ، از وضعیت چندان مطلوبی برخوردار نیست . بررسی آمارهای موجود در صنعت بسته بندی و مقایسه آن با کشورهای دیگر نشان می دهد که سهم ایران در صنعت جهانی بسته بندی بسیار ناچیز است. پائین بودن جایگاه ایران در صنعت بسته بندی و نبود چشم انداز روشنی از رشد این صنعت می تواند تبعات منفی برای اقتصاد کشور به دنبال داشته باشد. صنعت بسته بندی به عنوان توانمندساز بخش های اقتصادی عمل می کند. ضعف در این صنعت می تواند آسیب های جدی به سایر بخش های اقتصادی وارد سازد. این ضعف در نهایت باعث ضعف شرکت های ایرانی در بازارهای صادراتی و بازارهای داخلی شده و مزیت رقابتی چندانی نخواهند داشت
بسته‌بندی رقابت‌‌پذیر، ارزش‌افزوده به‌همراه دارد
علی شریعتی، رئیس کارگروه صنایع غذایی اتاق ایران، گفت: بسته‌بندی و بهبود این صنعت، کمک به توسعه صادرات غیرنفتی به‌ویژه محصولات کشاورزی و غذایی بوده و به‌عنوان یکی از رویکردهای اصلی کمیسیون کشاورزی و صنایع غذایی اتاق ایران نیز هست چراکه قرار است حلقه‌های مختلف چرخه کمک به توسعه صادرات مورد بررسی قرار بگیرد که اولین حلقه این چرخه بحث بسته‌بندی محصولات است.
رئیس کارگروه صنایع غذایی اتاق ایران بسته‌بندی را مهمترین بخش در ایجاد ارزش‌افزوده عنوان کرد و افزود: یکی از رویکردهایی که در این نشست برای بسته‌بندی مورد بحث قرار گرفت، رویکردهای نوین بسته‌بندی محصولات کشاورزی و خشکبار در احجام کوچک بود که واکاوی شد.
شریعتی ادامه داد: بحث نقش نانوتکنولوژی‌ها در بسته‌بندی‌های نانو به‌ویژه در بحث نهاده‌های کشاورزی، و استفاده از نانوتک‌ها ازجمله موارد دیگری بود که مورد بررسی قرار گرفت.
نبود توافق‌های گمرکی و عدم عضویت در WTO مشکل‌زا شد
شاهرخ شجری، مدیرکل دفتر توسعه صادرات وزارت جهاد کشاورزی درباره نقش بسته‌بندی در تجارت جهانی محصولات کشاورزی گفت: بررسی‌ها نشان می‌دهد موانع غیرتعرفه‌ای به دلیل عدم توافق‌های گمرکی، بهداشتی و بهداشت گیاهی مانند SPS و TBT و همچنین تعرفه‌های بالا و عدم عضویت در WTO از اصلی‌ترین موانع تجاری برای صادرات محصولات کشاورزی از ایران است.
به گفته او مشکلات مالی در حوزه‌های بیمه، نرخ ارز، نوسانات آن و همچنین انتقالات بین‌بانکی در کنار بالا بودن نسبت قیمت داخلی محصولات نسبت به خارج و همچنین بالا بودن ریسک‌های تجاری در این حوزه از چالش‌های کلان صادرات محصولات کشاورزی است.
مدیرکل دفتر توسعه صادرات وزارت جهاد کشاورزی هزینه بالای حمل‌ونقل، لجستیک و انبارداری مناسب در کنار حضور محدود شرکت‌های بین‌المللی حمل‌ونقل و همچنین نبود یا کمبود ترانزیت هوایی (کارگو) و کمبود کانتینرهای یخچال دار را ازجمله مشکلات مربوط به حوزه زیرساخت و خدمات بازرگانی در صادرات محصولات کشاورزی عنوان کرد.
حلقه گمشده تولیدات ایرانی
در ادامه، محمود بازاری، مدیرکل دفتر توسعه صادرات کالا سازمان توسعه تجارت، گزارشی با موضوع «حلقه گمشده جهت تبدیل محصولات کشاورزی به صنایع غذایی و ایده‌های ناب جهت تکمیل چرخه صادرات و صنایع تبدیلی» ارائه داد.
مدیرکل دفتر توسعه صادرات کالا سازمان توسعه تجارت گفت: طبق روال و سنوات گذشته اگر به صادرات صنایع کشاورزی دقت کنیم، می‌بینیم که صادرات میوه و سبزیجات به علت خطر فاسدشدن و کوتاه بودن دوره نگهداری آن و کمبود امکانات نگهداری و صادرات این موارد در هیچ دوره‌ای روند صعودی نداشته یا ثابت مانده و حتی در برخی دوره‌ها کاهش نیز داشته است.
بازاری ادامه داد: در این میان برای اقلامی مانند گندم، برنج و … نیز ایران همیشه واردکننده آن بوده و امکانی برای صادرات این اقلام وجود نداشته است ازاین‌رو به علت وجود امکانات پایین در صادرات میوه تازه کشاورزان و تولیدکنندگان اقدام به صادرات میوه‌های خشک‌شده یا همان خشکبار روی آورده‌اند.
او تصریح کرد: در این میان حجم صادرات این دسته از محصولات کشاورزی یعنی خشکبار با توجه به معیارهای متفاوتی در بازار مانند نرخ ارز، قیمت جهانی این محصولات در دنیا و کشورهای دیگری که این محصولات را دارند، شرایط جوی مناطق این محصولات و حجم قابل ارائه این محصولات برای یک سال همگی باعث شده‌اند که صادرات خشکبار هر سال افزایش یا کاهش داشته باشد، ولی روند کلی آن در یک دوره 10 ساله رو به کاهش بوده است.
بازاری با اشاره به وضعیت جوی حاکم بر کل دنیا یا همان Global Warming و وضعیت جوی ایران و مشکل کم‌آبی اظهار کرد: در این شرایط پیش‌بینی می‌شود که محصولات کشاورزی که خشکبار از آن حاصل می‌شود با کاهش چشمگیری در مواجه شوند که این امر به علت تقاضای موجود باعث افزایش قیمت می‌شود.
مدیرکل دفتر توسعه صادرات کالا سازمان توسعه تجارت ادامه داد: افزایش قیمت این محصولات باعث خواهد شد که مشتریان سراسر دنیا از کشورهای دیگری که این محصولات را باقیمت پایین‌تری دارند تهیه کنند و کشورهای رقیب با توجه به بالا رفتن این محصولات در ایران محصولات خود را با سود بهتری به فروش برسانند.
بازاری پیرو این استدلال، گفت: برای حل این مشکل یا پیشگیری از به وجود آمدن این مشکل به نظر می‌رسد از محصولات خشکبار باید به شکلی دیگر استفاده کنیم و به نحوی با ایجاد ارزش‌افزوده در آنها و با یک فراوری مدرن آن را از محصولات خام کشاورزی خارج و تبدیل به یک سری محصول خاص که در دسته صنایع غذایی جای خواهد گرفت تبدیل کنیم و این همان حلقه گمشده‌ای است که در حال حاضر وجود ندارد تا ارتباط بین محصولات کشاورزی و صنایع غذایی را برقرار کند.
به عقیده او محصولات کشاورزی فله و خام باید به محصولات بسته‌بندی شده و فراوری‌شده در صنایع غذایی تبدیل شوند و این تنها راه نجات صادرات خشکبار ایران به‌عنوان یکی از مهمترین اقلام صادرات غیرنفتی است.
تقسیم ظرفیت خالی دستگاه‌های بسته‌بندی مدرن
طبق اظهار نظر شریعتی، معاون امور باغبانی وزارت جهاد کشاورزی این بود که در کنار موز، دیگر میوه‌های گرمسیری مانند آناناس و انبه نیز که در ایران کشت نمی‌شوند به مقوله واردات در ازای صادرات سیب اضافه شوند و تعرفه واردات موز نیز به 26 درصد افزایش یابد تا تشویقی برای صادرات سیب از ایران باشد.
رئیس کارگروه صنایع غذایی اتاق ایران در ادامه به دستاوردهای این نشست اشاره کرد و گفت: دو بحث جداگانه درباره بسته‌بندی سیب و خرما در این نشست شکل گرفت و مقرر شد با توجه به اینکه برخی از فعالان اقتصادی، ماشین‌آلات مدرنی را برای بسته‌بندی وارد کرده‌اند و به‌صورت انفرادی از آن استفاده می‌کنند، تمهیداتی برای تقسیم ظرفیت خالی این دستگاه‌ها بین فعالان اقتصادی اندیشیده شود.
شریعتی افزود: بر این اساس مقرر شد کارگروه‌های کالایی مانند میز سیب، میز خرما و دیگر محصولات در استان‌های مختلف ایجاد شود تا شرایطی برای تقسیم ظرفیت خالی این دستگاه‌ها به‌صورت مشارکت اقتصادی فراهم شود و همه فعالان عرضه صادرات محصولات غذایی بتوانند برای بسته‌بندی مدرن محصولات غذایی صادراتی، از ظرفیت خالی این ماشین‌آلات بهره‌مند شوند و صاحبان این دستگاه‌ها نیز از محل ارائه این خدمات نفع ببرند.