انعکاس بهای نفت صعودی چه خواهد بود؟

ویروس ترسناک کرونا که مسبب اصلی آشفتگی بازارهای کالایی و تعطیلی تولید در اقصی نقاط دنیاست این روزها با اخبار خوشایندی مبنی بر کشف واکسن از سوی چند شرکت همراه شده که جرقه‌های امید را به بازارها مخابره می‌کند. بهای نفت در مسیر صعودی خود نوسان می‌کند و امکان رشد قیمت‌های جهانی محصولات پتروشیمی را در بردارد.  رخدادهای اخیر سردرگمی اهالی بازار را بیش از پیش افزوده است. چرا که نرخ ارز چهره کاهشی به خود گرفته و انتظار اهالی بازار بر تداوم این روند است. از طرف دیگر بهای نیمایی ارز چندان با نرخ‌های کاهشی همسو نشده؛ به‌طوری که هنوز هم متوسط ماهانه نرخ نیمایی ارز بالاتر از بهای آن در بازار آزاد است که برهم زننده تعادل به شمار می‌رود. اینکه بین این دو نرخ فاصله وجود دارد، عاملی برای آشفتگی در بازار است. زیرا هر بار به یک شکل متفاوت ظاهر می‌شود، گاهی زمینه رقابت‌های قیمتی بسیار زیاد شده و نرخ‌ها را تا جایی بالا می‌برد که حتی مسوولان بورس کالا مجبور به عدم تایید معاملات می‌شوند و گاهی عدم تمایل برای خرید را به بازار تزریق می‌کند و با تحت‌الشعاع قرار دادن تقاضا، سبب افت حجم معاملات می‌شوند. این دوگانگی‌های بی‌ثمر تنها زمان به تعادل رسیدن بازار را به تعویق می‌اندازد که به دلیل شرایط نوسانی اوضاع اقتصادی، هنگامی که ریشه التهاب درمان می‌شود، دلیل دیگری برای خنثی شدن این راه درمان و بروز تلاطم دیگر در بازار پدیدار خواهد شد. از این رو می‌توان گفت روی خوش از بازار محصولات پتروشیمیایی فاصله گرفته و آرامش معاملاتی آرزوی فعالان این بازار شده است. تاکنون سکاندار اصلی نوسان نرخ پایه، تکانه‌های افزایشی بهای ارز بود و قیمت‌های جهانی به دلیل آنکه بازار جهانی نفت خام و صنایع در اقصی نقاط دنیا تحت تاثیر پیامدهای ناشی از این ویروس قرار گرفته بودند، فرصت نوسان چندانی نداشتند. اما اکنون با دوگانه جدیدی در این بازار مواجه هستیم که به فرضیه رشد قیمت‌های جهانی قوت می‌بخشد. براین اساس شواهد نشان می‌دهد که اهرم دیگر؛ تعیین قیمت‌های پایه با احتمال بالایی مستعد قرار گرفتن در مسیر افزایشی است. در شرایط فعلی که حجم معاملات در بازار محصولات پتروشیمیایی از افت محسوسی حکایت دارد، رشد نرخ‌های پایه به هر دلیلی که باشد، نه‌تنها کمکی به بازگشت رونق به بازار نمی‌کند بلکه به‌عنوان سرعت‌گیر جدی در برابر افزایش حجم معاملات عمل خواهد کرد.

 داده‌های معاملاتی قابل دفاع نیست

هفته گذشته ۸۵ هزار و ۷۲۱ تن از انواع محصولات پلیمری در بورس کالا عرضه شد که نسبت به هفته پایانی آبان‌ماه از رشد محدود ۸۸/ ۲ درصدی برخوردار شد. این میزان از عرضه‌ها بیشترین مقدار طی ۹ هفته گذشته به حساب می‌آید. از این مقدار عرضه، تنها به میزان ۴۶ هزار و ۶۳۶ تن از مواد پلیمری مورد دادوستد قرار گرفتند. حجم معاملات هفته گذشته در مقایسه با متوسط شش ماه ابتدایی سال جاری که به میزان ۶۷ هزار و ۹۲۳ تن به ثبت رسید هنوز هم فاصله زیادی دارد که نمی‌توان آن‌ را نادیده گرفت. افت محسوس تقاضا در این بازار بر حجم معاملات بسیار موثر بوده است. زیرا تقاضا هنوز هم در سطوح پایین نوسان می‌کند و به میزان ۷۵ هزار و ۴۴ تن تقاضا در برابر عرضه‌های افزایشی هفته گذشته به ثبت رسید. در نهایت ۴۰/ ۵۴ درصد از میزان عرضه‌ها طی هفته گذشته مورد دادوستد قرار گرفت که گرچه نسبت به دو هفته ماقبل از رشد محدودی برخوردار شد اما هنوز هم با متوسط نیمه ابتدایی سال فاصله زیادی دارد.  هفته گذشته حجم معاملات محصولات شیمیایی بورس کالا، ۲۴ هزار و ۱۳۷ تن بود که رقمی بی‌سابقه در سال جاری به شمار می‌رود. همچنین  ۴۰ هزار و ۹۳۳ تن از انواع محصولات شیمیایی در بورس کالا عرضه شد که از رشد ۷/ ۶ درصدی حکایت دارد. در برابر این میزان عرضه، تقاضای ۲۷ هزار و ۴۸۳ تنی شکل گرفت. این میزان از تقاضا از افت ۲۲ درصدی نسبت به هفته پایانی آبان ماه حکایت دارد و در رده دوم کمترین میزان تقاضا در سال جاری قرار گرفته است.  مسعود مهدوی، کارشناس بازار پلیمری در رابطه با اوضاع اخیر دادوستدهای مواد اولیه به «دنیای‌اقتصاد» گفت: بازار محصولات پلیمری به شدت تحت تاثیر نوسان بهای ارز قرار گرفته است. این امر تاثیر بسزایی در برهم زدن آرامش معاملاتی در این بازار دارد. البته به‌طور مستقیم این بهای نیمایی ارز است که نرخ‌های پایه مواد اولیه در بورس کالا را تعیین می‌کند. اما نرخ آزاد ارز ذهنیت معامله‌گران را برای نقش‌آفرینی در بازار جهت‌دهی می‌کند. به‌رغم آنکه مرتبا از سوی مسولان شنیده می‌شود که بهای ارز در نرخ‌های واقعی نوسان نمی‌کند و تحت تاثیر فعالیت‌های واسطه گران است، بهای نیمایی ارز که از سوی بانک مرکزی اعلام می‌شود و روزانه این تکانه‌های غیرواقعی را تجربه می‌کند. این روزها بهای نیمایی ارز به جایی رسیده است که با وجود کاهش بهای ارز در بازار آزاد همچنان نرخ‌های نیمایی در سطوح بالایی قرار گرفته‌اند که به رکود بیشتر معاملات دامن می‌زنند.  نوسان بهای نیمایی ارز تاکنون تغییر محسوسی در قیمت‌ها ایجاد نکرده است و همچنان نرخ‌ها در سطوح بالاتر از توان تولیدکنندگان نوسان می‌کنند. این امر درحالی است که فروش محصول نهایی در صنایع پایین دستی کاهش یافته است. زیرا قدرت خرید مصرف‌کنندگان به‌طور قابل توجهی کاهش یافته است. بنابراین هنگامی که محصول نهایی که تولید شده هنوز به فروش نرسیده است، خرید مواد اولیه آن هم در میزان زیاد چندان منطقی به نظر نمی‌رسد. از این رو می‌بینیم که میزان تقاضا افت قابل توجهی را تجربه می‌کند و ذهنیت منفی نسبت به نرخ‌ها بر این امر دامن می‌زند.

 افت جدی نقدینگی تولیدکنندگان

وی ادامه داد:‌ از طرف دیگر می‌توان به میزان عرضه مواد اولیه اشاره کرد. گرچه در برخی از گریدها حجم عرضه‌ها پاسخگوی نیاز مشتریان است، اما در برخی دیگر از گریدها که بسیار پرتقاضا هم هستند عرضه‌ها تغییر نکرده‌اند. البته به دلیل کاهش نقدینگی تولیدکنندگان، بسیاری از محصولاتی که به میزان زیادی در بورس کالا عرضه می‌شوند، مورد معامله قرار نمی‌گیرند. زیرا فروش محصول نهایی برای تولیدکنندگان دشوار شده و حجم نقدینگی آنها را تحت تاثیر قرار داده است. از این رو این روزها ورود تقاضای هیجانی به بازارهای کالایی محدود شده و در بازار محصولات پتروشیمیایی به خوبی دیده می‌شود. گواه این امر نیز حجم کاهشی معاملات است که چند هفته پیاپی شاهد آن هستیم. ذهنیت غالب معامله‌گران چه در بازار آزاد و چه در بورس کالا برای روزهای آینده کاهشی است. از این رو سعی آنها بر این است که در انتظار قیمت‌های کاهشی باشند و خرید خود را به روزهای بعدی موکول کنند.

بنابراین همه این عوامل در کنار هم معاملات بازاری را به ورطه رکود کشانده‌اند. زیرا اگر تولیدکننده امکان فروش محصول خود را داشته باشد برای حفظ بقای واحد تولیدی خود نیازمند خرید مواد اولیه است. اما در صورتی که هنوز تولیدات قبلی در انبارها باقی مانده آن هم در شرایطی که با مشکل نقدینگی مواجه است، خرید مواد اولیه منطقی به نظر نمی‌رسد. نوسان‌های ارزی نیز بر صدر این آشفتگی‌ها قرار گرفته است. اینکه نرخ‌های نیمایی ارز به سادگی کاهشی نمی‌شود خود دلیل خوبی است که انتظار تولیدکنندگان تداوم یابد تا قیمت‌ها با نرخ‌های کاهشی ارز همسو شوند.