حجم مراودات تجاری میان ایران و اروپا تا انتهای سال ۲۰۱۸ دستخوش تغییراتی خواهد شد
اروپا که روزگاری نخستین شریک تجاری ایران محسوب می شد، اکنون با سهمی درحدود ۳۰ درصدی از تجارت خارجی ایران، نقش پررنگی در مراودات بازرگانی کشورمان داراست. گرچه درسال های تحریم این سهم به شدت کاهش یافت و نام کشورهای اروپایی را درانتهای جدول مبادلات تجاری ایران قرار داد، اما به محض امضای سند برجام و لغو تحریم های هسته ای ایران از سوی کشورهای قاره سبز به سرعت تجارت دو طرف را درمسیر رشد قرار داد. در روز ۱۶ ژانویه ۲۰۱۶ ، اتحادیه اروپا پیرو توافق صورت گرفته میان ایران و گروه ۱+۵ شامل پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل و آلمان در ژوئیه ۲۰۱۵اغلب تحریم‌های اعمال شده علیه ایران را لغو کرد و تنها محدودیت‌های مربوط به کالاهای نظامی، فناوری‌های هسته‌ای و موشکی، کالاهای با کابرد دوگانه، نرم‌افزار، فلزات خام و و نیمه ساخته باقی ماند. بازارجذاب ایران از یک سو و جایگاه اتحادیه اروپا و اهمیت آن درسطح بین‌المللی از طرف دیگر، باعث شد تا دو طرف بهبود روابط در سطوح مختلف در دوره پساتحریم را در دستور کار قرار دهند.
فراز و نشیب دوره تحریم
روابط اقتصادی و تجاری ایران و کشورهای اروپایی درطول سالیان گذشته فراز ونشیب بسیاری را تجربه کرده است. پیش از اعمال تحریم‌ها علیه ایران یعنی قبل از سال ۲۰۱۰ میلادی این منطقه از جهان سهم بالایی در تامین نیازهای ایران وهمچنین خرید کالاهای ایرانی داشت، اما با سخت تر شدن تحریم‌ها و چندلایه شدن ان این شرایط نیز به سرعت تغییرکرد.
در سال‌های تحریم، حضور کشورهای اروپایی در بازار ایران کمرنگ‌تر شد تا جایی که در سال ۲۰۱۲ با تحریم واردات نفت ایران به اروپا، حجم مبادلات تجاری بین این اتحادیه و ایران به پایین‌ترین سطح خود رسید. در حالی‌که در سال ۲۰۱۱ ارزش مبادلات تجاری اتحادیه اروپا با ایران به بیش از ۲۶ میلیارد یورو رسیده بود، در سال ۲۰۱۲ با کاهش ۵۵ درصدی به بیش از ۱۲میلیارد یورو رسید. روند رو به کاهش مبادلات تجاری دو طرف، در سال ۲۰۱۳ نیز ادامه پیدا کرد و رقم ۶میلیارد و ۲۸۳ میلیون یورو ثبت شد. البته بعد از توافق ژنو و با ادامه مذاکرات هسته‌ای، بهبودی اندک در روابط تجاری بین اتحادیه اروپا و ایران پدید آمد که منجر به افزایش حجم مبادلات تجاری در سال ۲۰۱۴ به ارزش ۷میلیارد و ۵۶۶میلیون یورو شد. با اعلام توافق هسته‌ای بین ایران و ۱+۵، همه طرف‌ها با ارزیابی مثبت این توافق، بر اثرگذاری آن در توسعه روابط اقتصادی نیز تاکید کردند.
مبادلات تجاری ایران و اتحادیه اروپا که در سال ۲۰۱۵ بالغ بر ۷میلیارد و ۶۸۹میلیون یورو بود، در سال ۲۰۱۶ به ۱۳ میلیارد و ۷۴۴میلیون یورو افزایش یافته است. واردات اتحادیه اروپا از ایران در سال ۲۰۱۶ با رشد ۵/ ۴ برابری نسبت به سال قبل از آن مواجه شد و به ۴میلیارد و ۴۹۶ میلیون یورو رسید. اتحادیه اروپا در سال قبل از آن یک میلیارد و ۲۳۵میلیون یورو کالا از ایران وارد کرده بود. رفع تحریم نفتی ایران و ازسرگیری خرید نفت از ایران علت اصلی رشد واردات اتحادیه اروپا از ایران در سال ۲۰۱۶ بوده است.
رشد مبادلات تجاری بعد برجام
پس از امضای برجام، روابط شکننده تجاری ایران و اتحادیه اروپا در ابعاد مختلف وارد فصلی تازه شد.روابطی که همچون شیشه در کنار سنگ بود در این دوره تازه بار دیگر متحول شد. مطابق آمار «یورواستات»، مبادلات تجاری ایران و ۲۸ عضو اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۷ بالغ بر ۲۱ میلیارد یورو اعلام شد تا مشخص شود که مبادلات تجاری ایران و اتحادیه اروپا در این سال( دومین سال اجرایی شدن توافق جامع هسته‌ای) رشد ۵۳ درصدی نسبت به سال قبل را تجربه کرده است.
درسال ۲۰۱۶ تجارت دو طرف ۷۸ درصد نسبت به سال قبل از آن افزایش داشت وبه ۱۳میلیارد و ۷۴۴میلیون یورو رسیده بود. براساس این گزارش، رشد واردات اتحادیه اروپا از ایران در سال ۲۰۱۷ بیشتر از رشد صادرات اتحادیه اروپا به ایران در این سال بوده است.
از سوی دیگرهم، واردات اتحادیه اروپا از ایران در سال ۲۰۱۷ با رشد ۸۵ درصدی نسبت به سال قبل از آن به ۱۰ میلیارد و ۲۰۰میلیون یورو رسیده است. کشورهای اروپایی در سال پیش از آن ۵ میلیارد و ۵۰۰میلیون یورو کالا از ایران وارد کرده بودند. عامل مسلط در رشد تجارت کالایی ایران، به دلیل صادرات سوخت‌های معدنی است.
صادرات اتحادیه اروپا به ایران در سال ۲۰۱۷ نیز ۳۱ درصد رشد داشته و به ۱۰ میلیارد و ۸۰۰میلیون یورو رسیده است. کشورهای اروپایی در سال ۲۰۱۶ بالغ بر ۸ میلیارد و ۲۰۰میلیون یورو کالا به ایران صادر کرده بودند. تراز تجاری دو طرف در سال ۲۰۱۷ به میزان ۶۰۰ میلیون یورو به نفع اتحادیه اروپا بوده است.
فصل همکاری‌های تازه و حضور هیئت‌های تجاری در ایران
از همان روزهای نخست پس از برجام، هیات‌های بلندپایه‌ای از کشورهای اروپایی از جمله آلمان، فرانسه، سوئیس، اتریش، ایتالیا و… به ایران سفر کردند و مذاکرات و رایزنی‌ها را برای بررسی همکاری‌های جدید با ایران آغاز کردند.
مذاکرات در بالاترین سطوح میان ایران و اروپایی‌ها ادامه پیدا کرد و قراردادهای کوچک و بزرگی به امضا رسید و از طرف دیگر هم سطح مبادلات تجاری میان دو طرف به سمت افزایش حرکت کرد.
هرچند برخی مشکلات و موانع پولی و بانکی باعث شد تا بخشی از اهداف تعیین‌شده در مناسبات اقتصادی و تجاری ایران و اروپا محقق نشود. آخرین آمارها از وضعیت تجارت میان ایران و اتحادیه اروپا نشان‌دهنده افزایش سطح مبادلات است، به‌طوری که حتی صادرات ایران به اروپا بیشتر از واردات از این قاره است.
البته این آمارها به نیمه نخست سال ۲۰۱۸ یعنی زمانی که هنوز رئیس‌جمهوری آمریکا از برجام خارج نشده بود برمی‌گردد. از این رو برخی تحلیل‌ها حکایت از آن دارد که ممکن است حجم مراودات تجاری میان ایران و اروپا تا انتهای سال ۲۰۱۸ دستخوش تغییراتی شود و به دلیل اعمال تحریم‌های جدید روند آن تغییرکند.
اما ازسوی دیگردولت‌های اروپایی به ویژه دولت‌های امضا‌کننده برجام که تعهدشان را به این قرارداد اعلام کرده‌اند، درتلاش هستند تا شرکت‌های اروپایی را به ادامه همکاری با ایران ترغیب کنند تا همچنان روابطشان با ایران ادامه پیدا کند.
۲۰ درصد تجارت جهانی توسط هفت درصد جمعیت جهان
براساس اطلاعات دفتر اروپا و آمریکا سازمان توسعه تجارت ایران ، اتحادیه اروپا تنها با حدود هفت درصد از جمعیت جهان، حدود ۲۰ درصد از تجارت جهانی را در اختیار دارد. بیش از ۶۲ درصد کل تجارت اتحادیه اروپا با سایر کشورهای عضو اتحادیه اروپا انجام می‌شود.
اتحادیه اروپا درکنار ایالات متحده و چین یکی از سه بازیگربزرگ جهانی درتجارت بین‌المللی است. اتحادیه اروپا بزرگترین صادرکننده کالا وخدمات درجهان است و بزرگترین بازار واردات برای بیش از ۱۰۰ کشور است. این منطقه بزرگترین بازار درجهان است.
طبق آمارهای پایگاه خبری کمیسیون اروپا صادرات ایران به اتحادیه اروپا در نیمه نخست سال جاری میلادی (۲۰۱۸) با رشد ۲۳ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل به ۶ میلیارد و ۱۱۰ میلیون یورو رسید.
ارقام مربوط به صادرات و واردات میان ایران و اروپا از رشد ۸ درصدی مبادلات تجاری اتحادیه اروپا با ایران در شش ماهه نخست سال جاری میلادی خبر می دهد.
مبادلات تجاری ایران و اتحادیه اروپا که در ماه های ژانویه تا ژوئن سال ۲۰۱۷ بالغ بر ۹.۹ میلیارد یورو اعلام شده بود در مدت مشابه امسال به ۱۰.۶۸ میلیارد یورو افزایش یافته است.
نیمه نخست ۲۰۱۸ و افت ۷ درصدی
البته صادرات اتحادیه اروپا به ایران در نیمه نخست ۲۰۱۸ کاهش یافته اما واردات این اتحادیه از ایران در این دوره افزایش قابل توجهی داشته است.
اعضای اتحادیه اروپا درنیمه نخست ۲۰۱۷ بالغ بر ۴.۹۶ میلیارد یورو کالا از ایران وارد کرده بودند که این رقم در نیمه نخست ۲۰۱۸ با رشد ۲۳ درصدی به ۶.۱۱ میلیارد یورو رسیده است. دراین مدت اسپانیا، فرانسه، یونان و ایتالیا بزرگترین واردکنندگان کالا از ایران در نیمه نخست ۲۰۱۸ شناخته شده اند.
براساس این گزارش صادرات اتحادیه اروپا به ایران در نیمه نخست ۲۰۱۸ افت ۷ درصدی داشته و به ۴.۵۷ میلیارد یورو رسیده است. اتحادیه اروپا در نیمه نخست سال ۲۰۱۷ بالغ بر ۴.۹۴ میلیارد یورو کالا به ایران صادر کرده بود. آلمان، اسپانیا، فرانسه و ایتالیا چهار صادرکننده بزرگ کالا به ایران در نیمه نخست ۲۰۱۸ بوده اند.
واردکنندگان اروپایی کالا از ایران
فرانسه بزرگترین واردکننده کالا از ایران در سال ۲۰۱۶ بوده، به طوری‌که واردات این کشور از ایران در این سال با رشد ۲ برابری نسبت به سال قبل از آن به یک میلیارد و ۳۵۰میلیون یورو رسید. ایتالیا با واردات یک میلیارد و ۴۹میلیون یورویی و اسپانیا با ۸۷۰ میلیون یورو به ترتیب در رتبه‌های دوم و سوم از این نظر قرار داشته‌اند.
صادرات اتحادیه اروپا به ایران در سال ۲۰۱۶ نیز رشد ۲۸ درصدی داشته و به ۸ میلیارد و ۲۴۸میلیون یورو رسید. اتحادیه اروپا در سال پیش از آن ۶میلیارد و ۴۵۴میلیون یورو کالا به ایران صادر کرده بود.
آلمان بزرگترین صادرکننده به ایران در سال ۲۰۱۶ بوده است و صادرات این کشور به ایران در این سال با رشد ۲۶ درصدی مواجه شده و به ۲ میلیارد و ۵۹۹میلیون یورو رسیده است. ایتالیا با صادرات یک میلیارد و ۵۴۱میلیون یورویی و هلند با صادرات ۷۱۲ میلیون یورویی نیز به ترتیب دومین و سومین صادرکننده کالا به ایران در سال ۲۰۱۶ در میان اعضای اتحادیه اروپا شناخته شدند.
