عوامل موثر بر عملکرد واحدهای اقتصادی چیست؟ «محیط کسب و کار» و «فضای کسب و کار» دو بخش متفاوت از هم، مرتبط به هم و تاثیرگذار بر هم هستند و دخیل در عملکرد واحدهای اقتصادی. پایگاه خبری اتاق ایران، در یک نظرسنج از فعالان اقتصادی در حوزه‌های مختلف اقتصاد شامل صنعت، معدن، تجارت، کشاورزی و خدمات، دو پرسش محوری را طرح کرده است.
محیط کسب و کار مناسب باید چه مشخصه‌ای داشته باشد؟
محمدرضا بهرامن، عضو هیئت نمایندگان اتاق ایران و رئیس خانه معدن ایران: در جوامع پیشرفته، غیرحرفه‌ای‌ها اجازه ورود به حوزه فعالیت اقتصادی معدن را ندارند. یعنی هر کسی باید بنا به تخصصی که دارد وارد حوزه کار شود؛ اما در اینجا اینگونه نیست. دنیا به تخصص، وقت و هزینه فعالان اقتصادی خود و تولید کننده‌ها بها می‌دهد؛ اما اینجا برای دریافت یک مجوز باید ماه‌ها زمان صرف کنید و این مشکلات در همه حوزه‌ها تسری دارد. در قانون معادن تشکیل «پنجره واحد» پیش‌بینی شده و منحصر به ماده ۲۴ قانون معادن یعنی استعلام از دستگاه‌های اجرایی است. اگر این قانون به صورت کامل اجرایی شود محیط کسب و کار در حوزه معدن می‌تواند از جذابیت بالاتری برخوردار شود.
فریال مستوفی، عضو هیئت نمایندگان اتاق ایران: فضای کسب و کار درهر حوزه ای متفاوت است. این محیط برای فعالان اقتصادی حوزه معدن باید محیطی بی تنش و سالم و با کمترین چالش باشد چرا که کار در معدن دشواریهای خاص خود را دارد و بازگشت سرمایه در این بخش اقتصادی طولانی مدت است. باید محیطی فراهم شود تا سرمایه گذاران حوزه معدن بتوانند در این مدت روی شرایط و داده های ثابت اولیه برنامه ریزی کنند یعنی باید ثبات وجود داشته باشد اما متاسفانه در ایران تغییرات در خصوص قوانین و مقررات ، مدیریت کلان،تغییر در برنامه و استراتژی کلان این ثبات را از بین می برد و اطمینان خاطر سرمایه گذار را مشوش میکند.در حوزه معدن دولت باید زیربناها را فراهم کند زیرا که معادن در مکانهای دورافتاده هستند و الزاما نیاز به وجود زیرساختهایی ازجمله برق،آب،جاده،حمل و نقل و … است که دولت باید فراهم کند تا طرح ها از توجیه اقتصادی نیفتد.
سید بهادر احرامیان، عضو هیئت نمایندگان اتاق ایران: در ایران حدود 64 میلیارد تن مواد معدنی کشف شده و ذخایر اثبات‌شده در کشور داریم که گفته می‌شود این نوک کوه یخ معادن در ایران است. یعنی ذخایر بالاتری وجود دارد اما فضای کسب و کار ما با آنچه داریم تطابق ندارد. محیط کسب و کار ما مناسب توسعه این حجم بزرگ معادن نیست. محیط کسب و کار شایسته‌ای نداریم که برای بالفعل کردن این پتانسیل وارد عمل شود.یک محیط مناسب باید بتواند با استراتژی مناسبی هر انچه بالقوه دارد را به بالفعل تبدیل کند.
موانع موجود در بهبود فضای کسب و کار در حوزه صادرات کدام است؟
بهرامن: بخش معدن با موانع متعددی روبروست؛ عدم اجرایی شدن پنجره‌واحد در این حوزه اصلی‌ترین مشکلات فعالان اقتصادی بخش معدن است. مشکل دیگر اختیارات محدودی است.
مستوفی: مهمترین مانع در راه بهبود فضای کسب و کار در حوزه صادرات مواد معدنی،هزینه های بالای تمام شده است که آن هم به دلیل نبود زیرساختهای لازم ، نبود تکنولوژی به روز، تجهیزات قدیمی است که همه این عوامل هزینه زاست و طبیعتا بر قیمت تمام شده محصولات اثر گذار و این امر باعث شده که محصولات ما قدرت رقابت پذیری با بازارهای جهانی را نداشته باشد و لذا این موضوع یکی از موانع صادرات ما محسوب می گردد
احرامیان: اولین مشکل ما این است که هنوز قانون معادن ما ایراد جدی دارد؛ این قوانین جوابگوی نیاز روز نیست. از طرف دیگر رویه‌ها و مقررات در این زمینه مشکلات جدی را بر سرمایه‌گذار تحمیل میکند. نحوه برخورد سازمان صنعت، معدن و تجارت با پرونده‌های یکسان متفاوت است؛ یعنی ما در یک کشور هستیم ولی چند نگاه و چند دیدگاه بر آن حاکم است.
در بخش سنگ معدن ادارات مختلف در شهرهای متفاوت به لحاظ دریافت عوارض رویه‌های متفاوت و نرخ متفاوتی را در پیش گرفتند. یعنی دو معدن کار در دو استان، یک ماده را با یک توناژ و یک عیار استخراج کرده ولی عوارض متفاوتی پرداخت کردند. از طرف دیگر، با این حجم معادن، نگرش در نهادهای حکومتی و حاکمیتی نسبت به معدن مناسب نیست. نگرشی که به خام‌فروشی یا صنایع پایین دستی وجود دارد؛ خیلی‌ها انتظار دارند که یک شبه این حجم عظیم معدن به صنایع تبدیلی بدل شود و حداکثر ارزش افزاوده را وارد کشور کند؛ یعنی قایل به رشد تدریجی نیستند. درحالیکه ما قادر به تبدیل این حجم عظیم به فرآورده نداریم و در هیچ کشوری این گونه نیست. باید نگرش خود را در واقعیت تغییر دهیم و خیلی ایده‌آلیستی برخورد نکنیم. ما باید بتدریج تولید را به سمت ارزش افزوده بالاتر تغییر دهیم، نه اینکه این تولیدات را در نطفه خفه کنیم. مورد دیگر ایرادت قوانینی و مقرراتی است که باید اصلاح شود. باید ثبات برنامه‌ریزی داشت و باید به توسعه گام به گام باور داشت؛ باوری همراه با برنامه‌ریزی و عمل.