بورس تهران در ماه‌های اخیر مسیر پرفراز و نشیبی را طی کرد. صعود مداوم شاخص کل بورس به بیش از ۲ میلیون واحد خبر از تشکیل یک حباب قیمتی آشکار در سهام داشت که در ادامه شاهد تخلیه آن طی یک سیر نزولی تند بودیم.
به گزارش رتبه آنلاین از بورسان، به این ترتیب شاخص سهام در حدود سه ماه بیش از ۴۰ درصد افت را به ثبت رساند و در هفته‌های اخیر اما بار دیگر سهام به مسیر صعودی بازگشته است. پس از تلاطم سنگین سهام از ابتدای سال ۹۹ تاکنون و در حالی‌که کمتر از ۴ ماه به پایان سال باقی مانده است چه متغیرهایی باید مد نظر فعالان بورس قرار گیرد؟
نزول دلار تا کجا؟
اثر دلار نه‌تنها بر بورس بلکه بر سایر بازارهای دارایی و حتی مصرفی برای همه مشخص است. حتی بازار خودرویی که دلالان بسیاری را به خود درگیر کرده بود با شنیدن ریزش نرخ دلار و انتظار برای تقویت بیشتر ارزش ریال مسیر تند نزول را در پیش گرفته است و بعضا شنیده‌ها از افت ۳۰ تا ۴۰ درصدی حکایت دارد. دلار امروز به کف روانی ۲۵ هزار تومان نزدیک شده است و مهم‌تر از آن شاید نرخ درهم باشد که در حال شکستن کف روانی ۷ هزار تومان است. رفتن ترامپ در کاهش محسوس تب سیاسی حاکم بر اقتصاد ایران اثر چشم‌گیری داشته است و همین موضوع احتمال افت بیش از پیش نرخ دلار را پررنگ نگه داشته است.
در چنین شرایطی لازم است که معامله‌گران حتی سناریوهای دور از ذهن خود را برای افت دلار مد نظر قرار داده تا در صورت وقوع سناریوی غیرمنتظره آمادگی لازم برای واکنش به آن را داشته باشند. تاکنون دلار از سقف خود بیش از ۲۰ درصد افت داشته است و در این میان اختلاف نظرات از نرخ پایداری دلار بالا است. به نظر می‌رسد که مسیر نزولی دلار همچنان ادامه‌دار باشد، هرچند نظرات مخالف در خصوص احتمال توقف مسیر نزولی مطرح می‌شود. از نگاه بازاری نیز نزول پله‌ای دلار احتمال ادامه افت را نشان می‌دهد.
بودجه ۸۰۰ هزار میلیارد تومانی؟!
مدت زمان زیادی به موعد ارائه لایحه بودجه از سمت دولت به مجلس باقی نمانده است. اعداد غریبی از بودجه عمومی دولت شنیده می‌شود که پس از چند سال پر التهاب خبر خوبی برای آینده اقتصاد نیست. به هر حال بار دیگر اظهارنظرهای مدیران سازمان برنامه و بودجه تعجب کارشناسان این بخش را برانگیخته است.
بررسی بودجه و اثرات آن به گزارش مفصلی نیازمند است اما به صورت خلاصه مواردی که احتمالا در بودجه می‌تواند مورد توجه قرار گیرد موضوع سوبسید انرژی است که می‌تواند به صورت مستقیم بر سودآوری شرکت‌های بورسی اثرگذار باشد. نباید فراموش کرد که حاشیه سود شرکت‌های بورسی در سال ۹۹ به سقف تاریخی خود رسیده است. این موضوع از سرعت بالاتر رشد درآمدها در برابر هزینه‌ها حکایت دارد که در این میان سوبسید انرژی نقش مهمی در این میان داشته است.
بر این اساس به قیمت برق و گاز که معمولا در بخش هدفمندی لایحه بودجه مطرح می‌شود باید توجه ویژه داشت. نرخ گاز و برق برای سال ۹۹ در بخش صنعت متفاوت بوده اما تقریبا نرخ گاز حدود ۲۸۰ تومان به ازای هر مترمکعب و نرخ برق حدود ۸۰ تومان به ازای هر کیلووات‌ساعت قیمت خورده است. اختلاف فاحشی بین برق مصرفی صنایع با قیمت واقعی آن وجود دارد که می‌تواند اثرات متفاوتی را بر شرکت‌های بورسی داشته باشد.
همان‌طور که اشاره شد حاشیه سود شرکت‌ها به سقف تاریخی خود رسیده است یکی دیگر از دلایل آن در بخش هزینه‌ها عدم افزایش متناسب هزینه‌ها مانند حقوق نیروهای انسانی و مواردی از این دست با رشد درآمدها بوده است. بر این اساس باید به تورم سنگین حدود ۴۰ درصدی که اقتصاد کشور تجربه کرده است و اثر آن بر افزایش هزینه‌های شرکت‌ها توجه داشت. نکته دیگر به بحث مالیات‌ها بر می‌گردد. مالیات بر عایدی می‌تواند به بازار سهام همچون دیگر بازارها نیز کشیده شود. در بخش معافیت‌های مالیاتی نیز باید توجه ویژه به خصوص به شرکت‌های صادراتی داشت. این موارد را می‌توان در جداول بخش درآمدی لایحه بودجه و مقایسه آن با سال‌های گذشته رصد کرد.
کرونا
کرونا ضربه سنگینی را به کل جهان طی یک سال اخیر وارد کرده است. ایران نیز به شدت در شرایط کنونی درگیر کرونا است. نمی‌توان اثر کرونا را هم‌زمان با تحریم‌ها و سیاست‌های اشتباه دولت در تلاطم اقتصاد کشور و بازار ارز نادیده گرفت. کرونا به تعطیلی کسب و کارها منجر شد و بانک‌مرکزی و دولت نیز به حمایت از کسب و کارها مشابه سایر نقاط جهان برآمدند. هنوز هم کرونا در حال جولان است و داستان تلخ این بیماری به پایان نرسیده است و اما امیدها برای اثرگذاری واکسن اوج گرفته است. گرچه تا رسیدن این واکسن به ایران و حتی سایر کشورها زمان زیادی باقی مانده است با این حال شاید در همین ماه‌های آینده حداقل اثر واکسن کرونا را در کشورهای جهان اول مشاهده کنیم و این موضوع اثرات خود را در اقتصاد جهانی نشان خواهد داد. برای ایران نیز پایان کرونا می‌تواند از تب اقتصادی بکاهد که طبیعتا برای تمامی بازارهای مالی مهم خواهد بود.
کاهش تب سیاسی
سرانجام تکلیف انتخابات آمریکا مشخص شده است و با همه رجزخوانی‌های ترامپ به نظر می‌رسد بایدن رئیس جمهور چهار سال آینده آمریکا است. هر شخصی که در صدد است اثر انتخاب یک رئیس جمهور معتدل‌تر پس از تحریم‌های شدیدی که سال‌های اخیر ترامپ بر ایران وضع کرد را به صورت کلی انکار کند در حال دادن آدرس غلط است. به صورت مشخص با روی کار آمدن بایدن و احتمالا بازگشت به برجام، دلار و تب تند اقتصادی کشور در حال فروکش است. البته این موضوع زمان‌بر بوده و طبیعتا همه منتظر اتفاقات ماه‌های آتی هستند.
در این میان البته همچنان افرادی در بازارهای مختلف هستند که به دنبال جوسازی مشابه ماه‌های گذشته بوده تا از این میان سود هنگفتی کسب کنند. اثر کاهش التهاب در بازارهای مختلف قابل مشاهده است و سردمدار آن‌ها دلار است. برای مثال دلالی‌ها دلار را در تعطیلات پایان هفته گذشته تا بیش از ۵۰۰ تومان رشد داد و اگر همچنان التهاب سیاسی باقی مانده بود احتمالا در این مسیر موفقیتی نیز کسب می‌کردند.
با این حال به صورت مشخص کاهش تب سیاسی و امید به رفع تحریم‌ها اثر ویژه‌ای بر کاهش التهاب در اقتصاد کشور داشته است و این امید وجود دارد که تیم دیپلماسی کشور از فرصت‌ها برای رفع تحریم‌های ظالمانه حداکثر استفاده را کند. طی هفته‌های آینده احتمالا بایدن به صورت رسمی کاخ سفید را تصاحب می‌کند و همین موضوع می‌تواند همچنان بر بازارهای مختلف اثرگذار باشد.
در خصوص اثر کاهش التهاب سیاسی یا کاهش التهاب ناشی از کرونا باید گفت که دلیل اصلی رشد بورس در سال‌های اخیر تنها التهاب اقتصادی و آشفتگی وضعیت اقتصاد بود. به این ترتیب هر موضوعی که آشفتگی اقتصاد را تشدید می‌کرد به کام بورس نشسته بود. در این میان خبری از رشد اقتصاد و طرح‌ها و پروژه‌ها و به صورت کلی افزایش مقدار تولید برای افزایش سودآوری شرکت‌ها نبود. اگر می‌بینید که برخی از بورس‌بازان یا دلالان سایر بازارها از کاهش التهاب به رنج آمده‌اند بی‌دلیل نبوده است. با کاهش التهاب به دنبال واکسن کرونا یا فروکش تب سیاسی بازارها به آرامش رسیده که می‌تواند اثر سفته‌بازی را در بازارها به صورت محسوسی کاهش دهد.
بازار جهانی
قیمت مس در قله ۷۲۰۰ دلاری قرار گرفته و حال خوب دکتر مس از حال خوب بازار جهانی خبر می‌دهد. البته اقتصاد جهانی چندان حال مساعدی ندارد و همه کشورها با مصیبت کرونا کم و بیش دست و پنجه نرم می‌کنند. اما تزریق بی‌دریغ پول در اقتصادهای بزرگ و به خصوص آمریکا انبار باروتی را فراهم آورده که نیازمند جرقه‌ای برای بازارهای مختلف است. بر این اساس همچنان انتظار رشد قیمت‌ها در بازار جهانی وجود دارد.
در این میان کالاهای پایه با سیگنال واکسن کرونا می‌توانند به دنبال بازارهای سهام مسیر صعودی خود را ادامه دهند. به صورت کلی کامودیتی‌ها همچنان به نظر سال خوبی را پیش رو داشته باشند و این موضوع احتمالا در ماه‌های آینده به خوبی خود را نشان دهد. اثر این موضوع به صورت مستقیم در سودآوری شرکت‌های بورسی (کالایی‌ها مانند پتروشیمی، فلزات)خود را نشان خواهد داد.
بر این اساس عوامل منفی بر بازارهای مختلف مانند بورس و دیگر بازارها شامل کاهش نرخ دلار، کاهش تب اقتصادی و سیاسی و بودجه هستند و از سوی دیگر بازار جهانی می‌تواند نقش حمایتی را از قیمت سهام ایفا کند. بر این اساس می‌توان سناریوها احتمالی را برای آینده بازار سهام تحت این نیروهای محرک و فشار مشخص کرد. بهتر است مخاطبان با توجه به موارد مطرح‌شده سناریوهای احتمالی از نوسان سهام را در ماه‌های اینده در ذهن خود داشته باشند.
پیشوازی از ۱۴۰۰
به موارد بالا باید تغییرات احتمالی نرخ سود و تلاش دولت برای جبران کسری بودجه از طریق انتشار اوراق و مواردی مشابه جلب کرد. هر یک می‌توانند اثرات قابل توجهی بر بازار سهام داشته باشند. همچنین دولت همچنان به دنبال فروش سهام در بازار است که باز می‌تواند بخشی از نقدینگی بازار را خارج کند. در کنار تمامی این موارد باید به انتخابات ۱۴۰۰ نیز نیم‌نگاهی داشت. بار دیگر رئیس جمهوری دموکرات و نسبتا معتدل (در مقایسه با ترامپ) روی کار آمده است و در این میان احتمالا ناامیدی زیادی در کشور وجود دارد و سخت است انتظار مشارکت بالا را از مردم آسیب‌دیده طی سال‌های گذشته در انتخابات سال آتی ریاست جمهوری را داشت.
در این وضعیت احتمال روی کار آمدن رئیس جمهوری نسبتا تندرو در مقایسه با وضعیت کنونی وجود دارد. معمولا این افراد با شعارهای ناسیونالیستی و بیگانه‌ستیزی روی کار می‌آیند و این موضوع در شرایطی که کشور نیاز به مذاکره برای رفع تحریم و رها شدن از موانع ضد توسعه دارد مهم ارزیابی می‌شود. شاید تا پایان سال و احتمالا در هفته‌های آخر از کاندیداهای احتمالی اخبار بیشتری بشنویم و رویکرد آن‌ها به اقتصاد و شاید مهم‌تر از آن روابط خارجی از اهمیت ویژه‌ای برای همه بازارها به خصوص بورس برخوردار است.
