کامران ندری- مدیر گروه بانکداری اسلامی پژوهشکده پولی و بانکی|قرض‌الحسنه، سنت حسنه‌ای است که نزدیک به ربع قرن پیش در کشور ما معرفی شد و سـال ۱۳۸۷ هـم به‌صورت تکلیف قانونی درآمد و این امر پسندیده و نیکو تاثیر قابل‌توجه و منافع بسیاری برای جامعه به همراه دارد و توانایی مرتفع کردن بخش عمده‌ای از گرفتاری‌ها و مشکلات مردم را داراست.
هرچند باید توجه داشت که جایگاه قرض‌الحسنه به‌طورکلی در بانکداری قرار ندارد زیرا بانک، موسسه‌ای ۱۰۰ درصد انتفاعی به شمار می‌رود و عمدتاً به دنبال کسب سود و افزایش میزان درآمدزایی خود است. جایگاه قرض‌الحسنه به‌طور عمده در تعاونی‌ها و صندوق‌های قرض‌الحسنه‌ای خلاصه می‌شود که به‌صورت سنتی در کشور ما وجود داشته‌اند و نباید از بانکها انتظار داشت که بتوانند به شکل صندوق‌های قرض‌الحسنه فعالیت کنند. درواقع صندوق‌های قرض‌الحسنه با توجه به اعتقـادات اسـلامی ایرانیـان از دیرباز در ایران فعال بوده‌اند و این صندوق‌ها به‌طورمعمول با سیستمی که در بانکها به اجرا در‌می‌آید تفاوت دارند.
هرچند خوشبختانه در سال‌های اخیر در کشورمان شاهد شکل‌گیری بانک‌های قرض‌الحسنه ازجمله بانک قرض‌الحسنه مهر ایران بوده‌ایم و آن را می‌توان اقدامی مثبت در فضای پولی و بانکی کشور ارزیابی کرد. در این میان شکل‌گیری صندوق‌های قرض‌الحسنه و تعاونی‌هایی که بر پایه قرض‌الحسنه ایجاد می‌شوند عمدتا در قالب گروه‌های هم‌شکل و نزدیک به هم ازجمله پرستاران، اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها یا اعضای خانواده هستند و به‌هیچ‌وجه به دنبال کسب سود نیستند. درواقع این مؤسسات که برخی رسمی و برخی دیگر غیررسمی هستند از حیث تنوع، طیف گسترده‌ای را در‌بر می‌گیرند که شامل صندوق‌های خانوادگی، شغلی و صنفی، محلی و منطقه‌ای هستند.
با توجه به تجهیز منابع این مؤسسات مشخص می‌شود که از ابتدا در مکان‌هایی که فعالیت‌های مالی و تجاری رونق داشته به وجود آمده و سپس به شکل‌های مختلفی شروع به رشد کردند. برخی از این صندوق‌ها نیز حالت تعاونی داشته و اعضا به یکدیگر کمک می‌کنند و بعضی دیگر به‌عنوان یک موسسه غیرانتفاعی عام عمل می‌کنند. در همین رابطه می‌توان گفت چنین صندوق‌ها و موسساتی که به‌صورت کم‌هزینه و با کارآمدی مناسب شکل می‌گیرند، نقش‌آفرینی مثبت در فضای اقتصادی جامعه با خود به همراه دارند و می‌توانند نیازهای مالی خرد افراد را به شکل موثری تامین سازند. مقصود از تامین مالی خرد، ارائه خدمات تامین مالی وام‌ها و پس‌انداز به افراد فقیر فعال ازلحاظ اقتصادی توسط نهادهای مالی رسمی است.
کارکرد قرض‌الحسنه نیز همان‌طور که اشاره شد در تامین مالی خرد در اقتصاد است و نباید از آن انتظار حل مشکلات سازمان‌های بزرگ، همچون یک کارخانه تولیدی که به لحاظ مالی نیاز به منابع قابل‌توجهی دارد را داشت. بااین‌حال خدمات قرض‌الحسنه در مسئله خوداشتغالی و به وجود آوردن اشتغال و کسبوکارهای کوچک نقش پررنگی ایفا می‌کنند و از این منظر می‌توان روی آن‌ها حساب ویژه‌ای باز کرد.
درواقع خدمات قرض‌الحسنه در زمینه ایجاد و کمک به رشد و توسعه صنایع بزرگ و متوسط نقش قابل‌توجهی نخواهند داشت اما در زمینه خوداشتغالی و ایجاد کسبوکارهای کوچک می‌توانند نیازهای بسیاری را از جامعه حل کنند مخصوصا در حوزه‌های مصرفی همچون خرید لوازم زندگی خانوار‌ها از جمله تلویزیون، خودرو، فرش و … خدمات قرض‌الحسنه را می‌توان بسیار کارساز و مثمر ثمر دانست. برای کارآفرینی و ایجاد مشاغل کوچک از جمله خرید دار قالی یا تهیه دام در خانواده‌های روستایی که نیاز به سرمایه‌های هنگفتی ندارند نیز قرض‌الحسنه می‌تواند کمک‌های شایانی به جامعه داشته باشد.
