مرکز توسعه رقابت پذیری کسب و کار ایران (BCDC.IR) در راستای ماموریت خود و به منظور کمک به گروه داروسازی، شاخص رقابت‌پذیری در حوزه‌های مختلف 31 شرکت را طی 6 سال گذشته اندازه گیری و تجزیه و تحلیل کرد.
به گزارش رتبه آنلاین، موضوع رقابت پذیری علیرغم اهمیت و ضرورت توجه به آن، یکی از مفاهیمی است که در کشور کمتر به صورت عملیاتی و مبتنی بر آمار و اطلاعات جامع و واقعی و صحه‌گذاری شده، مورد بررسی قرار گرفته است.
اقتصاد ايران در شرايطي است كه از يك طرف جهت آزادسازي تجاري تحت فشار شديد بين المللي است و از طرف ديگر به منظور توسعه پايدار، ناگزير از توسعه قابل ملاحظه صادرات غيرنفتي و افزايش سهم آن در كل صادرات كشور است. با وجود منابع و ظرفيتها و استعدادهاي زياد، به نظر ميرسد بنگاه هاي ايران به واسطه حمايت، هدايت و مديريت مناسب، ميتوانند به درجه قابل قبولي از رقابت پذيري در عرصه بازارهاي جهاني دست يافته و منشأ اثرات قابل توجهي در بهبود شرايط اقتصادي ايران شوند.
در اين رابطه و طی این گزارش، با استفاده از روش‌های مرسوم رتبه بندی، رتبه بندی بنگاه های اقتصادی مورد بررسی از نظر توان رقابت پذیری بنگاه نیز ارایه خواهد شد. در ادامه جدول خلاصه نتایج گزارش رقابت پذیری 6 ساله 31 شرکن را که با بررسی وضعیت شرکت های مورد بررسی در میزان درصد رقابت پذیری در طی 6 سال به صورت خلاصه آورده شده و پس از آن مشروح بررسی در هریک از حوزه ها به تشریح توضیح داده شده است. با این گزارش مشروح همراه باشید:
| رتبه | نام شرکت | عوامل تولید | فرآیند | هزینه‌های مالی وفروش | نتایج مالی | نتایج اقتصادی | ذینفعان | امتیاز نهایی |
| 1 | داروسازي فارابي | 46.0 | 58.7 | 61.6 | 32.7 | 55.4 | 49.6 | 54.8 |
| 2 | دارویی کاسپین تامین | 22.0 | 47.2 | 70.5 | 29.3 | 75.6 | 55.8 | 46.7 |
| 3 | داروسازي اسوه | 38.4 | 27.1 | 67.2 | 45.2 | 74.9 | 65.8 | 39.7 |
| 4 | داروسازی شهید قاضی تبریز | 14.6 | 29.2 | 79.5 | 64.7 | 86.7 | 63.4 | 38.2 |
| 5 | كارخانجات دارو پخش | 94.3 | 4.5 | 56.1 | 17.6 | 63.5 | 67.7 | 36.2 |
| 6 | لابراتورهای دارویی رازک | 38.1 | 20.9 | 51.0 | 33.4 | 83.1 | 62.6 | 35.9 |
| 7 | داروسازي زهراوي | 39.9 | 16.3 | 60.9 | 21.7 | 89.1 | 66.4 | 34.9 |
| 8 | البرز دارو | 34.0 | 17.0 | 85.9 | 65.1 | 73.7 | 71.4 | 34.9 |
| 9 | پارس دارو | 23.9 | 23.8 | 60.4 | 42.9 | 83.5 | 47.9 | 34.3 |
| 10 | داروسازي جابرابن حيان | 33.2 | 13.2 | 81.1 | 56.4 | 65.8 | 61.0 | 30.6 |
| 11 | سينا دارو | 38.1 | 8.0 | 84.1 | 62.8 | 73.1 | 67.0 | 30.2 |
| 12 | سبحان دارو | 28.4 | 7.2 | 73.0 | 48.8 | 85.0 | 67.0 | 28.3 |
| 13 | داروسازی اکسیر | 40.7 | 9.1 | 55.7 | 22.3 | 61.8 | 63.1 | 27.6 |
| 14 | توليد مواد اوليه دارو پخش | 33.0 | 6.4 | 80.5 | 38.5 | 78.2 | 54.9 | 27.4 |
| 15 | داروسازی تهران شيمي | 61.1 | 2.1 | 87.2 | 25.4 | 50.0 | 46.3 | 27.0 |
| 16 | صنعتی کیمیدارو | 26.4 | 10.7 | 70.6 | 32.0 | 67.4 | 50.6 | 26.3 |
| 17 | داروسازی تولید دارو | 19.7 | 8.8 | 91.3 | 35.1 | 75.3 | 54.9 | 26.2 |
| 18 | داروسازي دكتر عبيدي | 55.2 | 4.9 | 51.6 | 20.7 | 49.9 | 56.8 | 26.2 |
| 19 | داروسازي ابوريحان | 22.2 | 7.4 | 62.0 | 28.4 | 80.7 | 52.5 | 24.7 |
| 20 | داروسازی امین | 33.8 | 6.5 | 70.5 | 36.2 | 55.1 | 49.2 | 24.1 |
| 21 | فراورده هاي تزريقي ايران | 17.5 | 3.8 | 77.8 | 95.3 | 70.6 | 60.0 | 23.3 |
| 22 | رامو فارمین | 3.7 | 7.8 | 79.1 | 47.5 | 82.7 | 55.0 | 22.9 |
| 23 | داروئي و بهداشتي لقمان | 47.7 | 1.2 | 85.5 | 24.4 | 33.1 | 35.1 | 21.1 |
| 24 | داملران | 16.8 | 14.6 | 41.4 | 16.3 | 46.3 | 30.1 | 21.0 |
| 25 | ايران دارو | 8.6 | 9.1 | 64.5 | 31.9 | 63.8 | 46.5 | 20.8 |
| 26 | شيرين دارو | 0.5 | 5.9 | 73.3 | 38.7 | 79.0 | 33.8 | 18.8 |
| 27 | توليد ژلاتين کپسول ايران | 14.7 | 2.8 | 71.6 | 35.2 | 62.9 | 45.2 | 18.8 |
| 28 | داروسازي كوثر | 17.5 | 7.0 | 61.9 | 46.4 | 43.6 | 33.9 | 18.5 |
| 29 | داروسازی سبحان انکولوژی | 31.1 | 1.8 | 43.9 | 22.3 | 40.3 | 38.6 | 17.0 |
| 30 | تهران دارو | 22.3 | 1.0 | 71.1 | 7.1 | 51.5 | 33.6 | 16.7 |
| 31 | داروسازي روزدارو | 19.9 | 2.2 | 52.8 | 34.6 | 38.2 | 33.3 | 15.1 |
رقابت پذیری از منظر عوامل تولید و موجودی منابع
پس از اندازه گیری شاخص هایی که در منظر عوامل تولید و موجودی منابع بررسی خواهند شد یعنی ارزش دارایی‌های ثابت، موجودی مواد و کالا و تعداد شاغلین مقادیر این نسبت ها طی سال های مورد بررسی به دست آمد. با استفاده منطق رتبه بندی تاپسیس و استفاده از نرم افزار تخصصی در این زمینه میزان ضریب نزدیکی هر شرکت در هر سال به دست آمد. ضریب نزدیکی هر چقدر به عدد 1 در هر سال نزدیک تر باشد به معنای آن است که شرکت مورد نظر در سال مربوطه در شاخص های مربوط به این منظر مقدار بالاتری را نسبت به سایر شرکت ها داشته است. با این توصیف مقادیر ضریب نزدیکی مربوط به هر شرکت در هر سال به صورت است:
از این منظر تولید دارو وضعیت مناسبی نسبت به سایر شرکت ها دارد اما در سال های انتهایی تهران شیمی مقدار بهتری داشته است و داروسازی اکسیر رشد نیز خوبی داشته است و دکتر عبیدی نیز به دلیل سرمایه گذاری در برندینگ و افزایش هزینه های فروش خود رقابت پذیری خود را نسبت به سایر شرکت ها از دست داده است.
وضعیت رقابت پذیری شرکت تولید دارو طی سال های مورد بررسی از این منظر روند افزایشی داشته است اما با این حال از نظر مقداری این شرکت پایین تر از سایر شرکت ها قرار دارد و روند افزایشی مشابه در شرکت دکتر عبیدی مشاهده می شود و دو شرکت دیگر با وجود دارا بودن مقدار بیشتر در این شاخص دارای روند نزولی هستند و با توجه به وزن بیشتر دارایی های ثابت و موجودی مواد و کالا در این حوزه این آیتم ها بیشترین تاثیر را روی رقابت‌پذیری شرکت ها داشته اند. دو شرکت با مقدار بیشتر رقابت پذیری دارای موجودی مواد و کالا و داریی ثابت بیشتری هستند و مقدار آن نیز در حال افزایش است اما در تهران شیمی تعداد شاغلین روند افزایشی ندارد و تولید دارو نیز دارای روند افزایشی است اما مقدار آنها کمتر از میانگین صنعت است که سبب پایین بودن مقدار رقابت پذیری شرکت شده است.
رقابت پذیری از منظر هزینه های فرآیند
در منظر هزینه های فرآیند شاخص های بهره وری فرآیند بهره وری کل عوامل بهره وری سرمایه و بهره وری نیروی کار بررسی شد مقادیر این نسبت ها طی سال های مورد بررسی به دست آمد. مقادیر این نسبت ها هر چقدر بیشتر باشد بهتر است و در مجموع شاخص رقابت پذیری از منظر هزینه های فرآیند هر چقدر بیشتر باشد وضعیت بهتری را نشان می دهد. با استفاده منطق رتبه بندی تاپسیس و استفاده نرم افزار تخصصی در این زمینه میزان ضریب نزدیکی هر شرکت در هر سال به دست آمد. ضریب نزدیکی هر چقدر به عدد 1 در هر سال نزدیک تر باشد به معنای آن است که شرکت مورد نظر در سال مربوطه در شاخص های مربوط به این منظر مقدار بالاتری را نسبت به سایر شرکت ها داشته است. با این توصیف مقادیر ضریب نزدیکی مربوط به هر شرکت در هر سال به صورت زیر است:
با توجه به اینکه وضعیت رقابت پذیری شرکت ها در مقایسه با تمامی شرکت های داروسازی به دست آمده است وضعیت این شاخص از این منظر مقدار پایینی را برای همه ۴ شرکت نشان می دهد که نشان دهنده کمتر بودن همه شاخص های بررسی شده به طور کلی برای این شرکت ها در مقایسه با سایر شرکت های داروسازی است. با این حال این ۴ شرکت روند نسبتا صعودی داشته و شرکت تولید دارو در ۳ سال ابتدایی از همه بالاتر بوده است.
با توجه به اینکه تمامی شاخص ها در سال های بررسی شده تقریبا کمتر از میانگین صنعت است در مجموع شاخص رقابت پذیری مقادیر کمی پیدا کرده اند. با توجه به وزن های به دست آمده بهره وری سرمایه بیشترین تاثیر را بر روی رقابت پذیری دارد در سال های ابتدایی تولید دارو بهره وری سرمایه بالایی داشته که سبب بهبود وضعیت رقابت پدیری شرکت در این سال ها شده است با این حال روند رو به رشد دکتر عبیدی در تمامی شاخص ها قابل توجه است بهره وری داروسازی اکسیر نیز روند کاهشی دارد به نظر می رسد که ماشین آلات و تجهیزات سهم به سزایی در این صنعت داشته و تاثیر آن به مراتب بیشتر از نیروی انسانی و فرآیند است.
رقابت پذیری از منظر هزینه‌های مالی و فروش
در منظر هزینه های مالی و فروش نسبت های هزینه مالی به ارزش فروش و هزینه فروش به ارزش فروش بررسی شد مقادیر این نسبت ها طی سال های مورد بررسی به دست آمد. مقادیر این نسبت ها هر چقدر کمتر باشد بهتر است اما در مجموع شاخص رقابت پذیری از منظر هزینه های مالی و فروش هر چقدر بیشتر باشد وضعیت بهتری را نشان می دهد. با استفاده منطق رتبه بندی تاپسیس و استفاده نرم افزار تخصصی در این زمینه میزان ضریب نزدیکی هر شرکت در هر سال به دست آمد. ضریب نزدیکی هر چقدر به عدد 1 در هر سال نزدیک تر باشد به معنای آن است که شرکت مورد نظر در سال مربوطه در شاخص های مربوط به این منظر مقدار بالاتری را نسبت به سایر شرکت ها داشته است. با این توصیف مقادیر ضریب نزدیکی مربوط به هر شرکت در هر سال در منظر هزینه های مالی و فروش به صورت زیر است:
از این منظر تولید دارو وضعیت مناسبی نسبت به سایر شرکت ها دارد اما در سال های انتهایی تهران شیمی مقدار بهتری داشته است و داروسازی اکسیر رشد نیز خوبی داشته است و دکتر عبیدی نیز به دلیل سرمایه گذاری در برندینگ و افزایش هزینه های فروش خود رقابت پذیری خود را نسبت به سایر شرکت ها از دست داده است.
هزینه های فروش در ارزش فروش شرکت های داروسازی طی سال های اخیر رشد فزاینده ای داشته است و دراین بین دکتر عبیدی در مقایسه با متوسط صنعت دارو دارای مقدار بیشتری برای موضوع برندینگ و فروش خود سرمایه گذاری نموده است در تولید دارو این رشد قابل مشاهده است اما هنوز با متوسط صنعت فاصله دارد و در اکسر تا حدودی روند نزولی به چشم می خورد.
هزینه های مالی نیز می تواند در رقابت پذیری شرکت های داروی تاثیرگذار باشد و دکتر عبیدی به لحاظ سرمایه گذاری خود نیاز به تامین به مالی داشته است که در سال های ۹۲ و ۹۳ صورت گرفته است و در ادامه با بهبود فروش خود به دنبال بهبود این شاخص بوده است در تولید دارو نیز هزینه های مالی نسبت به فروش افزایش پیدا کرده اما هنوز با متوسط صنعت فاصله دارد.
رقابت پذیری از منظر نتایج مالی
در منظر نتایج مالی نسبت های آنی و بدهی بررسی شد مقادیر این نسبت ها طی سال های مورد بررسی به دست آمد. معمولا در نسبت های جاری میزان مطلوب برای هر شرکت بر اساس میزان نزدیکی به صنعت مربوطه می باشد و لزوما بالا بودن و پایین بودن به معنای بهتر بودن در این نسبت ها نیست. بر این اساس میزان رقابت پذیری شرکت ها در هر سال به صورت زیر است:
این منظر وضعیت رقابت پذیری شرکت را از نظر نقدینگی و بدهی ها بررسی می نماید. به طور عمومی به نظر می رسد که در سال های ۹۵ و ۹۶ بهبود وضعیت نقدینگی و بدهی در ۴ شرکت حاصل شده است گرچه به نظر می رسد که در بهترین حالت صنعت دارو هنوز نیستند این موضوع را پایین بودن مقدار این شاخص برای ۴ شرکت نشان می دهد. شرکت تولید دارد وضعیت مناسبی در سال های ابتدایی بررسی داشته است اما این وضعیت مناسب برای سایر شرکت های بررسی شده تکرار شده است و تهران شیمی و دکتر عبیدی وضعیت بهتری پیدا کرده اند.
وضعیت نقدینگی به طور متوسط در صنعت دارو تقریبا در حدود ۱.۱ بوده است که جز مقادیر خوب نقدینگی نسبت به سایر صنایع محسوب می شود شرکت تولید دارو در طی ۶ سال تقریبا در حدود ۱ بوده است اما در سایر شرکت ها این روند بوده است تا خود را به این حد نصاب نزدیک نمایند تا جاییکه در تهران شیمی و دکتر عبیدی در سال ۹۶ از نرم صنعت هم عبور کرده است که نشان دهنده بهره برداری مناسب از سیاست های اتخاذ شده بوده است.
وضعیت بدهی های شرکت که شامل بدهی های کوتاه مدت و بلند مدت می شود نسبت به دارایی های شرکت در متوسط صنعت در حدود ۶۵ تا ۷۰ درصد می باشد و بیشتر بودن می تواند ریسک فعالیت شرکت را نشان دهد. تولید دارو به دلیل افزایش هزینه های مالی خود از نرم میزان بدهی بالاتر شده است و شرکت اکسیر نیز در تمامی سال ها بالای ۸۰ درصد از دارایی های خود را بدهکار بوده است. بالا بودن میزان وام های دریافتی و پایین بودن میزان نقدینگی در این شرکت وضعیت چندان مساعدی را حداقل در کوتاه مدت نشان نمی دهد.
رقابت پذیری از منظر نتایج اقتصادی
در منظر نتایج اقتصادی نسبت های نرخ بازده سرمایه گذاری و ارزش افزوده به ارزش ستانده بررسی شد مقادیر این نسبت ها طی سال های مورد بررسی به دست آمد. در بخش نتایج مقادیر شاخص ها با مقدار بیشتر مطلوبتر است. با این توصیف مقادیر ضریب نزدیکی مربوط به هر شرکت در هر سال در منظر نتایج اقتصادی به صورت است:
۴ شرکت بررسی شده در صنعت دارو از شرکت هایی هستند که از نظر نتایج اقتصادی نتایج خوبی به دست آورده اند به گونه ای که سال های ۹۴ تا ۹۶ را می توان سال های طلایی این شرکت ها نام گذاری کرد با این حال شرکت تولید دارو در بین شرکت های بررسی شده نیز وضعیت بهتری داشته است و در سال ۹۶ تقریبا در ردیف سایر شرکت های بررسی شده قرار گرفته است.
نرخ بازده سرمایه گذاری که بیشترین تاثیر را در رقابت پذیری شرکت ها در منظر نتایج اقتصادی داشته است با وجود روند نزولی تولید دارو در این شاخص اما به دلیل بالا بودن مقدار این شاخص نسبت به سایر شرکت های بررسی شده و میانگین صنعت وضعیت رقابت پذیری خوبی دارد گرچه در سال ۹۶ این شاخص در این شرکت افت داشته است که یکی از دلایل آن افزایش هزینه های مالی بوده است. اکسیر وضعیتی تقریبا مشابه تولید دارو داشته است اما بهترین وضعیت مربوط به دکتر عبیدی است که وضعیت رشد خوبی را تا سال ۹۶ نشان می دهد.
میزان ارزش افزوده ایجاد شده نسبت به ستانده تولید شده در صنعت دارو در حدود ۵۵ درصد است که تنها دکتر عبیدی موفق شده است که محصولاتی تولید نماید که با فروش آنها ارزش افزوده بیشتری برای شرکت عاید شود که این موضوع می تواند ناشی از برندینگ مناسب این شرکت نیز باشد. تولید دارو شرکت دوم از این منظر قرار دارد اما هنوز با متوسط صنعت فاصله دارد که به نظر می رسد یکی از حوزه های قابل بهبود در این شرکت است.
رقابت پذیری از منظر نتایج ذینفعان
در منظر نتایج ذینفعات ۵ شاخص ارزش افزوده ارزش فروش سهم سود در ارزش افزوده سهم مالیات در فروش و متوسط جبران خدمات کارکنان بررسی شد مقادیر این نسبت ها طی سال های مورد بررسی به دست آمد. در بخش نتایج مقادیر شاخص ها با مقدار بیشتر مطلوبتر است. با استفاده منطق رتبه بندی تاپسیس و استفاده نرم افزار تخصصی در این زمینه میزان ضریب نزدیکی هر شرکت در هر سال به دست آمد. ضریب نزدیکی هر چقدر به عدد 1 در هر سال نزدیک تر باشد به معنای آن است که شرکت مورد نظر در سال مربوطه در شاخص های مربوط به این منظر مقدار بالاتری را نسبت به سایر شرکت ها داشته است. با این توصیف مقادیر ضریب نزدیکی مربوط به هر شرکت در هر سال به صورت زیر است:
رقابت پذیری شرکت های بررسی شده از منظر میزان خروجی هایی که برای ذینفعان خود داشته اند رشد خوبی داشته است که با توجه مقدار مناسب آن نشان دهنده آن است که در مقایسه با سایر شرکت های دارویی نیز مقدار مناسبی بوده است. شرکت تولید دارو در مقایسه با سایر شرکت های بررسی شده روند مشابهی داشته و رشد خوبی در طی این سال ها داشته است.
در شرکت تولید دارو در پرداخت به کارکنان به طور متوسط کمتر از متوسط صنعت بوده گرچه متناسب با متوسط صنعت رشد داشته است میزان فروش این شرکت از متوسط کمتر بوده و متناسب با سایر شرکت های بررسی شده رشد نداشته است. سهم سود در ارزش افزوده در سال های ابتدایی مقدار مناسبی داشته اما در سال ۹۶ به دلیل افزیش هزینه های مالی این سهم کاهش داشته است. سهم مالیات در فروش شرکت نیز تقریبا برابر با متوسط صنعت در سال ۹۶ بوده است که به نسبت فروش انجام شده توسط سایر شرکت ها و مالیات پرداختی آنها به نظر می رسد تولید دارو مالیات زیادتری پرداخت کرده است.
