بعد از تحریم‌های ۹۷ و محدودیت مبادلات مالی ایران، سبد تجارت خارجی ایران دچار دگرگونی‌هایی شد که این دگرگونی، باعث خروج برخی کشورها از این سبد و وارد شدن کشورهای جدید به لیست شرکای تجاری ایران شد.به گزارش رتبه آنلاین از تسنیم، بعد از اعلام خروج آمریکا از برجام توسط ترامپ در 18 اردیبهشت ماه 97، بلافاصله وزارت خزانه داری آمریکا در بیانیه‌ای دستور العمل خروج از برجام را منتشر و اعلام کرد اقدامات فوری را برای اجرای تصمیم رئیس‌جمهور آمریکا انجام می‌دهد. در این بیانیه اعلام شد که تحریم‌ها علیه ایران طی دو دوره زمانی 90 روزه و 180 روزه باز خواهند گشت، به گونه‌ای که در پایان این 2 دوره، تحریم‌های قابل اجرا به اثرگذاری کامل برسند. یعنی محدودسازی و حذف تجارت خارجی ایران که در قالب صفر شدن صادرات نفت ایران، بارها و بارها از سوی مقامات امریکایی به آن اشاره شد.
در برنامه‌ریزی‌های وزارت خزانه‌داری امریکا، اقداماتی مورد توجه قرار گرفت که هر دو دسته تحریم‌های اولیه و ثانویه را شامل می‌شد؛ یعنی اعمال «بالاترین سطح از تحریم‌های اقتصادی» علیه ایران. تحریم‌هایی که از سوی عربستان و رژیم صهیونیستی به شدت مورد استقبال قرار گرفت و در عین حال، اروپایی‌هایی را هم که مدعی مخالفت با تصمیم ترامپ بودند، با این تحریم‌های ایالات متحده امریکا همراه کرد.
اما با وجود اعمال «بالاترین سطح از تحریم‌های اقتصادی» از سوی ایالات متحده آمریکا، سال 97 در تجارت خارجی ایران، آنطور که ترامپ به دنبال آن بود پیش نرفت و علی‌رغم آنکه برخی کشورهایی که تا پیش از خروج امریکا از برجام، در سبد تجاری ایران قرار داشتند، از ادامه روابط تجاری با ایران صرفنظر کردند، ولی کشورهای جدیدی جایگزین آن‌ها شدند؛ تغییراتی که باعث شد تا شرکای تجاری ایران در پایان سال 97، تفاوت معنی‌داری با شرکای تجاری ما در سال‌های گذشته داشته باشند.
محمدرضا مودودی با اشاره به اتفاقاتی که در تجارت خارجی ایران در سال 97 افتاد اظهار کرد: با اعمال تحریم‌های ایالات متحده امریکا علیه ایران در اردیبهشت ماه سال گذشته و همچنین تکمیل تحریم‌ها در آبان ماه، همه پیش‌بینی‌های امریکا و متحدانش دال بر این بود که تجارت خارجی ایران در سال 97 با چالش جدی مواجه خواهد شد و آن‌ها با پروپاگاندا تلاش داشتند به هدف خود در صفر کردن تجارت خارجی ایران دامن بزنند و در 13 آبان ماه که امریکا ضربه سختی از ایران خورده بود، آن شکست خود را تلافی کنند.
سرپرست سازمان توسعه تجارت افزود: اما بر خلاف همه پیش‌بینی‌ها، ظرفیت تجارت خارجی ایران در سال 97 نه تنها تضعیف نشد بلکه در 11 ماه سال 97، علی‌رغم مشکلاتی که در بسیاری از شاخص‌های اقتصادی به وجود آمد، تجارت خارجی ایران توانست کارنامه قابل قبولی ارائه کند.
او با اشاره به محدودیت‌هایی که علیه تجارت خارجی ایران در سال 97 به اجرا درآمد گفت: در سال 97 و بعد از اعمال تحریم‌های آمریکا، سوئیفت و تبادلات مالی به صورت جدی دچار محدودیت شد و بر این اساس کشورهایی همچون ژاپن، کره جنوبی، کشورهای اروپایی و برخی کشورهای آسیای دور از ما فاصله گرفتند چراکه به واسطه بُعد مسافت، تجارت این کشورها با ایران نیازمند ساپورت سیستم کشتی‌رانی و مالی سوئیفت بود.
مودودی تاکید کرد: علی‌رغم کاهش میزان تجارت کشورهای مذکور با ایران، سطح تجارت کشورهای ایران با کشورهای همسایه افزایش یافت چراکه افزایش نرخ دلار در برابر ریال، توجیه اقتصادی واردات کالا از ایران را برای کشورهای همسایه به شدت بالا برد.
سرپرست سازمان توسعه تجارت با بیان اینکه در صورت فراهم بودن ظرفیت و زیرساخت صادرات کشورمان، در سال 97 می‌توانستیم صادرات بیشتری به کشورهای همسایه داشته باشیم گفت: بعد از تحریم‌های اعمال شده، صادرات میعانات گازی کشورمان به شدت افت کرد ولی با این وجود صادرات کشور در سال 97، توانست رقم 40 میلیارد دلار را رقم بزند و در مقایسه با سال قبل از آن تنها یک درصد کاهش را تجربه کردیم که اصلی‌ترین دلیل آن افت صادرات میعانات گازی بود که خریداران آن عمدتاً کشورهایی بودند که در فاصله دوری قرار داشتند.
به گفته وی میزان صادرات پتروشیمی ایران در سال 97 به میزان 14 درصد و صادرات سایر اقلام 2 درصد افزایش یافت.
مودودی با تاکید بر ظرفیت کشورهای همسایه و تجارت با آن‌ها اظهار کرد: در سال گذشته ما رکورد تاریخی صادرات نزدیک به 9 میلیارد دلاری را با کشور عراق ثبت کردیم و صادرات ما با این کشور به میزان 50 درصد در سال 97 افزایش یافت.
وی با بیان اینکه ایران سهم قابل توجهی از واردات کشور عراق را در اختیار دارد گفت: ما در سال 97 توانستیم 29 درصد از سهم بازار عراق را در اختیار بگیریم و بازیگر اصلی در تجارت خارجی این کشور باشیم.
سرپرست سازمان توسعه تجارت ادامه داد: کشور عراق بعد از چین بزرگترین واردکننده کالاهای ایرانی بود و از لحاظ تنوع کالاهای صادراتی به این کشور، عراق بیشترین تنوع کالایی را در تجارت خارجی ایران دارا است.
مودودی خاطرنشان کرد: همچنین در سال گذشته، آمار صادرات ایران به کشورهای افغانستان، عمان، ارمنستان، پاکستان و ترکیه رشد خوبی داشته و روندی رو به رشد را دنبال کرد.
وی گفت: در مجموع سال گذشته، گرایش تجارت خارجی ایران به سمت همسایه‌های کشورمان متمایل شد که هزاران کیلومتر مرز آبی و خاکی با ما دارند و ما بر تجارت با 15 کشور همسایه به علاوه چین و هند متمرکز شدیم.
