مرتضی ایمانی راد
.آیا پروژه افزایش دوهفته‌ای سود بانکی و به طورکلی بسته سیاستی بانک مرکزی شکست خورده است؟
از ابتدا هم این سیاست کار نکرد. فقط مردم آن را جدی گرفتند و وقتی اثر روانی آن از بین رفت اثرش روی بازار ارز هم از بین رفت. به نظرم در باره ارتباط حجم نقدینگی و نرخ ارز یک خطای شناختی در ایران وجود دارد. استدلال این است که به خاطر بالا رفتن حجم نقدینگی در چند سال گذشته اثرش را روی نرخ ارز میگذارد و در نتیجه این طور نتیجه گیری می شود که هر بار که نرخ ارز بالا می روی به خاطر حجم نقدینگی است . به نظرم این گونه بحث کردن ساده کردن مساله است . چند دلیل دارم. اول اینکه بخش مهمی از کل نقدینگی موجود در اقتصاد در زمان بالا رفتن نرخ ارز در حسابهای سپرده رسوب کرده بود. این مقدار ۸۸ درصد نقدینگی را شامل می شود. دوم از ۱۲ درصد باقیمانده که در حسابهای دیداری بانک ها و به صورت نقد در اقتصاد است لزوما همه آن برای خرید ارز مورد استفاده قرار نمی گیرد. سوم، بازار ارز نقد ایران آنقدر کوچک است که با جابجایی بخشی از پول ( نه نقدینگی ) می توان این بازار را تکان داد. بنابراین اگر به دلایل سیاسی یا غیر سیاسی تمایلات مردم به خرید ارز بالا برود هجوم تقاضا به بازار ، بدون ارتباط با حجم نقدینگی ، قیمت دلار را بالا می برد. بنابراین علت بالا رفتن قیمت ارز نقدینگی موجود در اقتصاد کشور نیست ، بلکه تمایلات مردم به نگهداری دلار بود. حال چرا تمایلات مردم برای نگهداری دلار بیشتر شد، برای اینکه بانک مرکزی نرخ سود بانکی را پایین آورد و از طرف دیگر امنیت در سیستم بانکی کمتر شد و بنابراین مردم ترجیح دادند که به جای ریال ارز نگه دارند. جدا از اینها مسایل سیاسی هم بر علیه ایران در بازارهای جهانی شدت گرفت. البته حجم نقدینگی اثر مستقیمی روی ارز و قیمتها دارد ولی این رابطه در طول زمان یک به یک نیست و از طرف دیگر همزمان با دیدن اثر تقاضا بر قیمت ارز لازم است سمت عرضه را هم ببینیم . خلاصه اینکه این رابطه یک رابطه بلند مدت است و نمیتوان آن را در تمامی بازه های زمانی استفاده کرد. بنابراین بی دلیل نبود که اون سیاست کار نکرد. ولی ممکن است شما سئوال بکنید که پس بانک مرکزی چکار میبایستی بکند. به نظرم بانک مرکزی قیمت دلار را که داشت واقعی تر می شد را قبول نکرد و لذا شروع کرد این بار با سیاست پولی نرخ ارز را سرکوب کند. ولی آن بخشی از بازار که در کنترل بانک مرکزی نیست نرخ خود را در ابتدای سال جاری بالای پنج هزار تومان اعلام کرد. ااگر بانک مرکزی به نرخ واقع بینانه ای از ارز دست یابد، باید اجازه دهد که نرخ ارز همراه با تحولات جاری کشور تغییر کند. این مساله مستلزم این است که بانک مرکزی از زیر بار فشار سیاسی خارج شود. میدانیم که این کار راحتی نیست . به جز دکتر نوربخش و دکتر مظاهری هیچ کدام از روسای بانک مرکزی نتوانستند در مقابل فشارهای سیاسی برای حفظ قیمت ارز مقاومت کنند.
