آمارها حاکی از آن است که تسهیلات پرداختی از سوی بانک‌ها به سمت بنگاه‌های بزرگتر در حال حرکت است. گزارش بانک مرکزی از تسهیلات‌دهی شبکه بانکی در سه فصل ابتدایی سال جاری نشان می‌دهد در قیاس با مدت مشابه سال قبل، تعداد تسهیلات پرداختی شبکه بانکی به تمامی بخش‌های اقتصادی به جز خدمات، با افت مواجه شده است.
به گزارش رتبه آنلاین، اما این افت در مبلغ وام‌های پرداختی به چشم نمی‌خورد و مبلغ تسهیلات روند رو به رشدی را در سال جاری طی کرد. در بخش‌هایی مانند بازرگانی و صنعت و معدن سرانه هر وام پرداختی رشد قابل ملاحظه‌ای کرده که گویای آن است که تسهیلات شبکه بانکی، در قالبی جدید به بخش‌های اقتصادی در حال پرداخت است. قالبی که در آن تعداد وام‌ها کاهش یافته و مبلغ آن افزایش یافته است که می‌تواند هدف تسهیلات را به سمت بنگاه‌های بزرگ صنعتی تغییر دهد. اما این رفتار در بخش خدمات بالعکس بوده است؛ یعنی در این بخش، حرکت به سمت تعداد وام بیشتر و با مبالغ خرد مشاهده می‌شود.
اولویت وام‌های کلان
بانک مرکزی گزارش تسهیلات‌دهی ۹ ماهه شبکه بانکی را منتشر کرد. در این مدت، رشد حجمی وام‌های پرداختی به بخش‌های مختلف اقتصادی، به پای رشد مبلغی آن نرسید. بنا تعداد تسهیلات پرداختی در فصل ابتدایی امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته، ۸/ ۱ درصد رشد کرد و این در حالی است که از نظر مبلغی رشد به بیش از ۵ درصد رسیده است. بر اساس آمار و ارقام ارائه شده، می‌توان این‌طور نتیجه گرفت که افزایش تعداد وام‌ها بیشتر از جناح وام‌های کلان‌تر بوده است چرا که رشد ۸/ ۱ درصدی تعداد آنها موجب رشد ۵ درصدی مبلغ کل وام‌ها شده است. میانگین هر وام پرداختی نیز گواهی بر این ادعا است، چرا که سرانه هر وام پرداختی در سه فصل ابتدایی سال نسبت به سال گذشته، بیش از ۲ میلیون تومان افزایش یافته و به ۱/ ۶۳ میلیون تومان رسیده است. این رفتار در گزارش ۷ ماهه تسهیلات‌دهی شبکه بانکی نیز دیده می‌شد. میانگین یا سرانه وام‌های پرداختی از تقسیم کل مبلغ وام پرداختی به کل تعداد آنها به‌دست می‌آید.
نوسان سرانه وام‌ها
افزایش در سرانه وام پرداختی در ۹ ماه ابتدایی امسال نسبت به سال گذشته، در تمامی بخش‌های اقتصادی به جز بخش خدمات دیده می‌شود. در حقیقت تنها در بخش خدمات حرکت به سمت وام‌های خرد بوده است. در بخش خدمات تعداد کل وام‌های پرداختی تقریبا نیم میلیون فقره افزایش یافته و بیشتر این افزایش در جهت وام‌های خرد بوده است. میانگین هر وام پرداختی در بخش خدمات حدود ۱۰ درصد افت را در ۹ ماه ابتدایی سال جاری نسبت به دوره مشابه قبلی پشت سر گذاشته است. اما تسهیلات در بخش‌های دیگر اقتصادی برخلاف خدمات، به سمت وام‌های کلان حرکت کرده است. بیشترین رشد سرانه وام‌ها در بخش بازرگانی اتفاق افتاده است. در ۹ ماه ابتدایی سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل، هر وام پرداختی به بخش بازرگانی با رشد ۴۰ درصدی به ۸۳ میلیون تومان رسیده است.
آنچه در بخش بازرگانی این جهش را رقم زده، افت تعداد تسهیلات پرداختی به بخش بازرگانی در سال جاری بوده است. از تعداد تسهیلات پرداختی به این بخش در سه فصل ابتدایی سال نسبت به مدت مشابه قبلی، ۲۵ درصد کاسته شده است. این اتفاق در حالی افتاده که ارزش تسهیلات بازرگانی افتی را تجربه نکرده و با اندکی افزایش نیز همراه شده است. در واقع در سال جاری وام‌های کلان‌تری نسبت به سال گذشته پرداخت شده و رفتار شبکه بانکی تغییر کرده است. میزان افزایش وام سرانه در بخش صنعت و معدن نیز قابل توجه است، طوری که با ۲۷ درصد رشد وام سرانه در ۹ ماه ابتدایی سال جاری، ارزش هر وام به بخش صنعت و معدن به ۵۹۲ میلیون تومان رسیده است. در بخش صنعت و معدن نیز از تعداد تسهیلات پرداختی کاسته شده اما مبلغ کل وام‌های صنعت و معدن ارزش خود را ارتقا داده است. در حقیقت در این بخش نیز تعداد تسهیلات گیرندگان کاهش یافته و در عوض میزان تسهیلات پرداختی به هر بنگاه اقتصادی رشد کرده است. در بخش‌های کشاورزی و مسکن و ساختمان نیز چنین رویه‌ای طی شده است. در حقیقت تعداد تسهیلات پرداختی تنها به بخش خدمات افزایش یافته و تعداد تسهیلات پرداختی به بخش‌های دیگر با کاهش روبه‌رو شده است. اما این کاهش مانع افزایش مبلغی وام‌ها نشد و یک نوع تغییر چرخش به سمت بنگاه‌های بزرگتر در نوع تسهیلات‌دهی دیده می‌شود.
شتاب رشد خوابید
بانک‌ها در طول ۳ فصل اول سال جاری، بیش از ۴۰۳ هزار میلیارد تومان وام پرداخت کردند. این میزان تسهیلات نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۵/ ۵ درصد رشد را نشان می‌دهد. کارنامه تسهیلات‌دهی شبکه بانکی در دهه ۹۰ شمسی بیانگر آن است که میزان تسهیلات‌دهی بانک‌ها به سقف خود نزدیک شده است طوری که در بازه ۹ ماه ابتدایی سال، کمترین رشد تسهیلات نسبت به مدت مشابه دوره قبل در سال جاری به وقوع پیوسته است. بیشترین سرعت رشد تسهیلات در دهه جاری در دو سال ۱۳۹۳ و ۱۳۹۵ اتفاق افتاده است. در سال ۹۳ میزان تسهیلات‌دهی بانک‌ها در سه فصل ابتدایی سال، نسبت به دوره مشابه سال قبلش بیش از ۴۰ درصد رشد را نشان می‌داد. در سال گذشته نیز این عدد به ۵/ ۴۳ درصد رسیده بود. اما ترمز این سرعت در سال جاری کشیده شد و بانک‌ها تقریبا عملکردی مشابه سال گذشته از خود به جا گذاشتند و میزان تسهیلات پرداختی به رشد ۵/ ۵ درصد بسنده کرد. آرام گرفتن رشد تسهیلات به‌طور عادلانه بین گروه‌های اقتصادی توزیع شده است. در واقع هیچ گروهی از کند شدن رشد تسهیلات در امان نماند. مثلا تسهیلات به بخش صنعت و معدن که در بازه ۹ ماهه ۱۳۹۵، رشد ۴۳ درصدی را نسبت به دوره قبلش نشان می‌داد، در سال جاری تنها ۶/ ۶ درصد صعود کرده است. اما با این حال بیشترین رشد تسهیلات در بخش صنعت و معدن به چشم می‌خورد. بر اساس گزارش بانک مرکزی، کمترین شتاب رشد در بخش مسکن اتفاق افتاده است. میزان تسهیلات شبکه بانکی به بخش مسکن و ساختمان، در سال جاری رشد ۸/ ۳ درصدی را نسبت به دوره مشابه سال قبل ثبت کرده است. هر چند تسهیلات‌دهی به بخش مسکن و ساختمان در دو ماه انتهایی پاییز شتاب بیشتری گرفت چرا که در بازه ۷ ماهه، میزان پرداخت تسهیلات به این بخش، کمتر از سال گذشته بود.
هدف اول تسهیلات
گزارش بانک مرکزی نشان می‌دهد هدف اول ارائه وام، سرمایه در گردش بوده است. بیش از ۶۲ درصد از کل وام‌های پرداختی جهت تامین سرمایه در گردش بنگاه‌های اقتصادی بوده است. این گزاره برای تمامی بخش‌های اقتصادی به جز مسکن و ساختمان صادق است. در بخش مسکن و ساختمان، هدف اول پرداخت وام‌ها خرید مسکن بوده که ۴۱ درصد از وام‌های پرداختی این بخش را در بر می‌گیرد. بیشترین وام پرداخت شده جهت تامین سرمایه در گردش، متعلق به بخش صنعت و معدن است. در حقیقت ۸۵ درصد از کل وام‌های پرداختی به این بخش جهت تامین سرمایه در گردش بوده که مقدار آن به بیش از ۱۰۰ هزار میلیارد تومان رسیده است. رتبه دوم تسهیلات سرمایه در گردش در اختیار گروه خدمات با مبلغ ۸۲ هزار میلیارد تومان است.
منبع : دنیای اقتصاد