سیل‌ها؛سبب‌ها و برآیندها

دکتر علیرضا کشوردوست|

– افشره پویشها در مورد اثرات ویرانگر سیلها، نشان از آن دارد که دخالتهای سودجویانه و نامناسب انسانها، سبب نابودی جنگها شده است‌.
-درجنگلهای رامسر، چابکسر، لنگرود و نور، کج شدن درختها، نشاندهنده  رانش و لغزش زمین می باشد. این رانشها به سببهای جاده سازی در شیبهای تند جنگلتراشی و ویلاسازیهای بدون پروانه ساخت در جنگلها روی داده است.
– جنگلتراشی و نابودی مراتع، موجب فرسایش خاک و سبب ساز ویرانگری سیلهای اخیر بوده است. گل آلودگی سیل، بی توجهی به پیرامون رودها و نادیده گرفتن دیدگاههای فنی ساختار حوضه آبی را باید به دیگر سببهای ویرانگری سیلاب افزوده ‌؛ آنچه که ویرانی بیشتری را به بار آورد، گل آلودگی سیل است، نه حجم سیل؛ زیرهرچه آب گل آلود تر باشد, بر پایه قانون ارشمیدس , غلظت آب بالاتر می رود و جریان آب به آسانی می تواند اجسام بسیار سنگین را شناور کرده و با خود ببرد.
– آمدن سیل و رویداد سیلاب در سرزمین خشک و نیمه خشکی همچون ایران، امری طبیعی است. در چنین اقلیمی، احتمال رویدادن سیلابهای با دوره بازگشت طولانی‌تر ( صد – پانصد – هزارساله) نسبت به مناطق مرطوب بالاتر است. نوسانات پرآبی و کم آبی نیز به مراتب بیشتر از مناطق مرطوب می باشد.
– آمارها نشان می دهد که ایران پس از هند، بنگلادش و چین، چهارمین کشور سیل خیز گیتی است.
– چهارصد و پنجاه شهر و هشت هزار و شش صد و پنجاه آبادی کشور در معرض سیل قرار دارند.
از سال هزار و سی صد و نود تا پایان هزار و سی صد و نود و هفت، هزار و دویست و هشتاد و نه مورد سیل در کشور ما روی داده است. کاش با این همه سیل، برنامه پیشگیرانه ای داشتیم.
– بيشترين سیل از هزار و سی صد و نود در استان گلستان آمده است که بیست درصد گستره آن پوشیده از جنگل است.
– قاچاق چوب، بهره وری بی برنامه دامها از جنگلها، نبود آبخیزداری، برداشتهای سودجویانه برخی نهادهای آیینی و نظامی، از دیگر موارد زیان رسانی به جنگلها به شمار می آیند.
– دستکاریهای نامناسب انسانها در زیستبوم ، سبب ساز برهم خوردن چرخه بوم سازگان ( = اکوسیستم ) است.
مراتع، شرایط بدتری دارند و بیشترین سیلابها از همین مراتع آغاز می شوند.
– فرسایش خاک در بالادست، اندک اندک بازدهی آن را می کاهد و به باروری آن زیان می رساند.
-در چند دهه گذشته، نیمی از جنگلهایمان را از دست داده ایم؛ و در نیم سده آینده جنگل را باید در رویاهایمان جستجو نماییم.
اگر روشهای بخردانه ای پیش نگیریم، روندهایمان رو به ویرانی است.