جمعه 10 فروردین 1403
خانهخبراقتصادیتجربه تحریم گذشته؛ چراغ راه صنعت بیمه

تجربه تحریم گذشته؛ چراغ راه صنعت بیمه


صنعت بیمه در امتحان خودکفایی از تهدید فرصت ساخت

 

حمیدرضا طهماسبی پور-روزنامه نگار| برخی از تحریم‌ها با یک فرمان ظالمانه، از سوی رییس جمهور ماجراجوی آمریکا بازگشته است. بازگشتی که بار دیگر برخی صنایع را در ایران با رویدادی روبرو ساخته که پیش از این هم با آن روبرو بوده است. به صورت نمونه، صنعت بیمه ایران در سالهای پیش از برجام این تجربه را آزمود و توانست با اقداماتی از سوی مسئولان داخلی، تحولاتی بنیادین را در این صنعت رقم بزند.

در این حوزه، دونالد ترامپ 18 اردیبهشت ماه با تکرار اتهام هایی علیه ایران، آمریکا را از برجام خارج و اعلام کرد که تحریم های یکجانبه تعلیق شده کشورش علیه ایران را در بازگردانده است.

بخشی از این تحریم ها  هم در حوزه بیمه است و در این بخش نیز مشخصا حوزه بیمه اتکایی مورد اشاره قرار گرفته است. هرچند در گذشته، زمانی که تحریم ها همچنان برقرار بودند و هنوز توافق برجام صورت نگرفته بود، بازهم این مدل تحریم ها در حوزه بیمه، شرکت های داخلی را با مشکلاتی مواجه کرده بود و شرکت های داخلی مجبور بودند تا ریسک های بزرگ را در داخل نگه دارند اما در نهایت باید دید که با تحریم های جدید چه تحولاتی در پیش است.

در ابتدای تحریم‌های گذشته و حتی در شرایط فعلی، برخی از فعالان اقتصادی تصور می‌کنند که صنعت بیمه ایران رو به زوال خواهد گذاشت، حال آنکه در گذشته و حال، پویشی آغاز شد که توانمندی‌های داخلی را بارورکرد و برخی مشکلات را توانست رفع کند.

هرچند که وجود تحریم در ذات خود ضرر در پی دارد اما در صورت مدیریت مطلوب می توان از این تهدید ، فرصتی ساخت برای کاهش آسیب‌ها.

 

تحریم چه محدودیتی می‌سازد؟

برای تقابل با تحریم های یکطرفه آمریکا، ابتدا باید بدانیم که این تحریم ها چه محدودیت هایی ایجاد می‌کند؟ در تحریم صنعت بیمه ایران، 2 اتفاق مهم تر از سایر مشکلات است.

ابتدا کاهش شدید واگذاری ریسک های عمده و بزرگ به خارج  را شاهدیم. دو دیگر اینکه،در کنار محدودیت شدید در نقل و انتقال ارز مشکلی پدید خواهد امد که پرداخت حق بیمه به بیمه گران طرف قرارداد خارجی و  دریافت خسارت بابت پوشش های بیمه ای اخذ شده از بیمه های خارجی و پرداخت و دریافت مطالبات متقابل بیمه های داخلی و خارجی را  مشکل خواهد کرد.

برای دومین بار این اتفاق  در یک دهه تجربه خواهد شد.

همچنین قطع ارتباط آموزشی و فنی میان بیمه های ایرانی و موسسات و نهادهای بیمه ای بین المللی از دیگر تبعات منفی تحریم برای صنعت بیمه کشور در این دوران است که حالا بابد برای آنها تدابیر تازه ای اندیشید و مانع از مشکلات پیش رو برای این صنعت شد.

علی زین ساز عضو انجمن حرفه ای صنعت بیمه در این خصوص درمطلبی با عنوان «آثار رفع تحریم ها بر صنعت بیمه» نوشته است:اثر تحریم بر صنعت بیمه کشور از دو کانال قابل بررسی و محاسبه است: اولین کانال یا اثر مستقیم تحریم بر صنعت، از اعمال محدودیت بر واگذاری اتکایی به شرکت های خارجی و اعمال محدودیت در ارتباط با شرکت های خارجی بر صنعت بیمه کشور ایجاد شد. دومین کانال اثرگذاری غیرمستقیم تحریم بر صنعت، ازطریق فشار برمتغیرهای کلان اقتصادی و در نتیجه، تاثیر پذیری صنعت بیمه داخل ازاین متغیرها بود.

وی ادامه داد: متغیرهایی مانند واردات و صادرات محصولات و تاثیر بر تولید ناخالص ملی (GDP) نرخ ارز و نرخ تورم داخلی دراین زمینه دارای اهمیت هستند و صنعت بیمه کشور نیز مانند هر صنعت فعالی در کشور از این متغیرها تاثیر پذیرفت.
او در تشریح اثرات مستقیم تحریم ها بر صنعت بیمه به موضوع عدم ارائه پوشش اتکایی (ریسک های بزرگ فاجعه آمیز) اشاره و می‌گوید:اعمال تحریم بر کشور در حوزه بیمه های کشتی (P&I و H&M)، بیمه های هواپیما، رتبه اعتباری (Credit Rating)،  تحریم مستقیم برخی شرکت های بیمه و دانش فنی و مدارک حرفه ای اثر دارد.

 

 

توقف فعالیت شرکت های جهانی در ایران

روی دیگر سکه تحریم، شرکت های بیمه جهان هستند .شرکت های بیمه در حال ارزیابی تاثیر تحریم آمریکا علیه ایران هستند و آن گونه که آرتور جی گالاگر، شرکت واسطه بیمه ای اعلام کرده است، بعد از خروج آمریکا از برجام، همچنان به رصد تحولات ادامه می دهد.

در این حوزه ، شرکت سوئیس ری مستقر در زوریخ هم پیش از این اعلام کرده بود که  «در حال ارزیابی تاثیر» تصمیم آمریکا بر کسب و کار خود است.

همچنین شرکت بیمه آلیانز آلمان هم اعلام کرده  که به دلیل تحریم های آمریکا خود را برای توقف فعالیت های مرتبط با ایران آماده می کند.سخنگوی بیمه لویدز لندن  هم گفته است که  این شرکت نیز در حال بررسی تاثیرات بازگشت تحریم های قبلی آمریکا علیه ایران است و در زمان مناسب دستورالعملی را برای بازار لویدز منتشر خواهد کرد.

اما در مقابل ولفگانگ ریف، تحلیلگر ارشد اعتبارات از موسسه CI، معتقد است که تحریم های آتی آمریکا برای صنعت بیمه در ایران تاثیر ناچیزی در پی خواهد داشت چرا که احتیاط بیمه گران در قبول ریسک در کسب و کار بین المللی و تجارب گذشته از تحریم، آنها را در مدیریت تحریم ها توانمندتر ساخته است.

به باور ریف یکی از بزرگترین ریسک های بانکی، ریسک واگیر است به این مفهوم که چنانچه بانکی دچار مشکل شود، دیگر بانک ها نیز در امان نخواهند بود، اما در عرصه بیمه، پدیده واگیری مشاهده نمی شود و الگوی کسب و کار بیمه گران به مراتب باثبات تر از بانک ها است. دریافتی های حاصل از کسب و کار بیمه گران در ایران که ۵۰ درصد آن – مانند بیمه های وسایل نقلیه موتوری- اجباری است، نشان می دهد الگوی کسب و کار مطمئن تر و پایدارتر است؛ بنابراین انتظار می رود رتبه بندی در عرصه بیمه بالاتر از رتبه بندی حاکمیتی باشد.

در زمینه تعاملات بین المللی بیمه گران داخلی ریف معتقد است ابعاد کسب و کار بین المللی بیمه گران مستقیم ایرانی بسیار محدود است؛ نود درصد فعالیت ها درون مرزی است و عملکرد حوزه بیمه در ایران با انعطافی ستودنی در تحریم های پیشین همراه بوده است.

ریف درباره راهکارهای ایران در دوره اخیر اظهار داشت بیمه گران داخلی تجربه لازم را در دوره های پیشین تحریم کسب نموده اند و الگوی کسب و کار همانگونه که اکنون جریان دارد، با مشتریان خصوصی ادامه خواهد یافت.

 

 

در تحریم های قبلی چه کردیم؟

صنعت بیمه ایران در تحریم‌های پیش از برجام یک تجربه موفق در خصوص کاهش مشکلات این حوزه داشت. این صنعت برای مقابله با محدودیت‌های ناشی از تحریم، اتخاذ تدابیری داشت که توانست تا حد زیادی پیامدهای منفی تحریم را مدیریت کند .

در دوره گذشته تحریم ها، اقتصاد کشور به خصوص در بخش تجارت خارجی بدون پوشش بیمه ای نماند و دچار اخلال نشد  چرا که 5 اقدام موثر رخ داد: 1)ایجاد P&Iها، 2)ساز و کار حساب ویژه اتکائی تحریم، 3)ظرفیت مشترک بازار، 4)اختصاص منبع یک میلیارد دلاری برای تقویت توانگری مالی صنعت بیمه کشور برای پوشش ریسکهای تحریم شده و 5)تقویت ارتباط بیمه ای با کشورهای در حال توسعه از عمده ترین تدابیر به کار رفته در این زمینه محسوب می شد.

بر پایه این گزارش،  در حوزه ارائه راهکار و سیاست گذاری تقابل با تحریم ها هم، چندی پیش رئیس کل سابق بیمه مرکزی در خصوص عقب نشینی اروپایی‌ها نسبت به خرید سهام بیمه‌های ایرانی به دلیل سخنان ترامپ گفته بود که مذاکراتی با چین، هند و روسیه آغاز شده و با خروج آمریکا از برجام مشکلی در صنعت بیمه و روابط بین المللی ما به وجود نخواهد آمد.

این مقام مسئول معتقد بود که در این  زمینه اقداماتی آغاز شده که ضروری بوده و حوزه کشتیرانی و نفتکش را شامل می‌شود.به گفته او صنعت بیمه با تمهیداتی که دارد، این اطمینان را می دهد که حتی در صورت خروج آمریکا از برجام هیچ مجموعه ای در کشور بدون پوشش باقی نماند.

 

ارتقای توان داخل و شرکت‌ها‌ی ایرانی

مرجان امیرانی دانش آموخته مدیریت ریسک از دانشگاه سیتی لندن با اشاره به تجربه تحریم های گذشته می گوید: شرکت‌های بیمه داخلی پیش از برجام در اثر تحریم های یک جانبه از سوی آمریکا، دچار مشکلاتی از قبیل نگه داشتن ریسک های بزرگ در داخل کشور و اقتصاد شدند اما شرکت های بیمه به توان داخلی نگاه ویژه پیدا کردند و توانستند با حمایت دولت و بیمه مرکزی، اقدام به راه اندازی صندوقی به نام ظرفیت مشترک کنند و با این کار ریسک این حوزه را در داخل توزیع کنند. هرچند همچنان سایه خطر ریسک های بزرگ بر اقتصاد کشور وجود داشت.

وی با تاکید بر اینکه دوران درخشان بیمه به لحاظ اتکایی و حوزه بین الملل در انتهای سال 95 و سال 96 بوده است و پیش از آن با وجود رفع تحریم ها همچنان مشکلات پابرجا بوده  گفت: صنعت بیمه کشور در سال های تحریم، به توانمندی مناسبی با تکیه بر توان داخلی دست یافته است و شرکت‌های داخلی با استفاده از کارشناسان با تجربه و بین المللی در این حوزه، همواره توانسته اند بهترین تدبیر و راهکار را با وجود اعمال تحریم های بین المللی داشته باشند.

او ادامه داد: تعداد محدودی از شرکت های بین المللی اروپایی ها حتی پس از برجام، با وجود اینکه یک سری سرویس ها و خدمات از لیست تحریم ها بر داشته شده بود، ولی به علت اینکه خزانه داری آمریکا همچنان یک سری شرکت ها و یک سری خدمات را مورد تحریم قرار می داد، خیلی محافظه کارانه عمل کردند. زیرا این شرکت ها به لحاظ حجم معاملاتی که با آمریکا انجام می دادند ، تحت تاثیر قرار می‌گرفتند.

وی افزود: درحال حاضر بایستی منتظر موضع نهایی کشورهای اروپایی بود تا ببینیم که در نهایت شرکت های بین المللی اروپایی در حوزه بیمه، چه مسیری را در پیش خواهند گرفت. در حال حاضر توجه به توان داخلی با وجود نگه داشتن ریسک های بزرگ در داخل، می تواند راهکار مناسبی برای صنعت بیمه کشور باشد. به طوریکه در این راستا، شرکت بیمه سرمد با تدبیر مناسبی که داشته است، توانسته در زمان پیش از برجام و پسابرجام، با تکیه بر توان داخلی حوزه بیمه اتکایی، عملکرد مناسب و قابل قبولی داشته باشد.

به گفته وی، شرکت بیمه سرمد به عنوان نمونه در حادثه زلزله غرب کشور در ماه های پایانی سال96 ، با تکیه بر بیمه اتکایی داخلی، توانست به موقع و در کمترین زمان، خسارات وارد شده به ساختمان های تحت پوشش بیمه سرمد را جبران کند و اطمینان خاطری برای هم وطنان آن مناطق باشد. همچنین در حادثه برج سلمان مشهد که در سال 95 دچار آتش سوزی شد، توانست با تکیه بر بیمه اتکایی مناسب و کارآمد، خسارت چندین میلیاردی وارد شده را جبران کند.

 

6 پیشنهاد فرصت ساز در تحریم صنعت بیمه

مجید صفدری کارشناس فعال صنعت بیمه هم در خصوص تاثیرات تحریم بر صنعت بیمه در مطلبی به نقش کمرنگ صنعت نفت و انرژی اشاره داشته و می‌گوید: مطالعه آمارها و ارقام و داده های عملکرد بیمه در حوزه نفت و انرژی نشان می دهد که کمتر از 5درصد پرتفوی صنعت بیمه به این بخش تعلق دارد که حاکی از عدم تناسب سهم صنایع نفت و انرژی از صنعت بیمه کشور با نقش این بخش در اقتصاد کشور است لذا یکی از مهمترین سوالات قابل طرح این است که چرا ریسک های صنعت نفت و گاز و پتروشیمی سهم کمی از پرتفوی صنعت بیمه را تشکیل می دهد و چرا توسعه صنعت بیمه ایران در این بخش سرعت بسیار کندی دارد؟

او ادامه می‌دهد: دشمنان با تحریم بیمه نفت کش ها ،هواپیماها، حمل و نقل کالا از خارج کشور به داخل و صنایع نفت و گاز و پتروشیمی و بیمه های اتکایی خارجی می خواهند ارتباط ایران را با دنیا محدود کنند و با وجود مشتری، قادر به جابه جایی و فروش نفت و گاز و صادرات سایر کالاها نباشیم.

به گفته او، اعمال تحریم ها بر صنعت بیمه کشور از دو جهت قابل بررسی و محاسبه است؛ نخست این که اثر مستقیم تحریم بر صنعت بیمه باعث محدودیت واگذاری اتکایی به شرکت های خارجی و محدودیت در ارتباط با شرکت های خارجی شده است و دوم اثر غیرمستقیم تحریم بر صنعت بیمه از طریق فشار بر متغیرهای کلان اقتصادی و اثر گذاری این متغیرها بر صنعت بیمه است؛ متغیرهایی همانند واردات، صادرات، نرخ ارز، نرخ تورم داخلی و تاثیر بر تولید ناخالص ملی.

صفدری  می افزاید: سالانه حق بیمه واگذاری اتکایی خارجی حدود چند صد میلیارد تومان است همچنین سالانه حدود میلیاردها تومان از طرف شرکت‌های نفتی به عنوان حق بیمه به شرکت های خارجی پرداخت می شود لذا انتظار می رود با افزایش تحریم ها سالانه میلیاردها تومان حق بیمه به نفع کشور حاصل شود.

به گفته این کارشناس، این آمار نشان از ناکارآمدی و کم کاری و عدم استفاده از موقعیت های ایجاد شده است که اکنون ضریب نفوذ 5/1درصدی و حق بیمه حدود 5 میلیارد دلاری در صنعت بیمه مشاهده می شود و از سند چشم انداز بیست ساله بسیار عقب هستیم پس فرصتی فراهم شده جهت بکار گیری و تزریق این مبالغ برای توسعه و گسترش صنعت بیمه و ایجاد اشتغال بیشتر در این صنعت و افزایش سرمایه گذاریهای اقتصادی، نتیجه اینکه می بایست عدم اطمینان مدیران صنایع نفت و گاز و پتروشیمی وپروژه های بزرگ صنعتی وعمرانی و سرمایه گذاری را نسبت به صنعت بیمه داخلی مرتفع و پوشش های بیمه ای مورد نظرآنان را برآورده کنیم.

این فعال صنعت بیمه همچنین 6 پیشنهاد  داد و گفت:ساماندهی ارتباطات متقابل صنعت بیمه با صنایع نفت و گاز و پتروشیمی از طریق ایجاد پارادایم علمی بیمه – نفت و گاز و پتروشیمی ،تجمیع کلیه فعالیت های مرتبط ، تشکیل کارگروه های مشترک بیمه و نفت ،طراحی همایش‌ها و نشست های تخصصی ،نظام مند نمودن فرایند بهره گیری از توان شرکت های بیمه داخلی در صدور بیمه نامه های بزرگ،سطح بندی پروژه های نفتی و تربیت کارشناس ارزیابی ریسک صنعت نفت و گاز و پتروشیمی از جمله الزامات این بخش است.

او درادامه پیشنهادهای خود هم  به تغییر قوانین و مقررات صنعت بیمه با توجه به تحریم ها اشاره ودرباره دیگر راهکارها افزود: افزایش سرمایه شرکت های بیمه ای جهت بیمه گری،تاسیس صندوق های بیمه ای مشترک با صنایع بزرگ همانند نفت وفولاد،گسترش همکاری ها با شرکت های جنوب شرق آسیا و کشورهای عضو اکو و چاپ و فروش اوراق قرضه مخاطره پذیر از طریق بازارسرمایه هم دیگر راهکارهای تقابل با تحریم هاست.

 

 

قطع روابط در بلند مدت آسیب می‌ زند

علیرضا بیانیان از کارشناسان فعال صنعت بیمه هم با اشاره به تصمیم نهایی ترامپ درخصوص برجام گفت: صنعت بیمه تا حدودی در زمان تحریم توانست با همکاری مردم با حفظ پرتفوی به فعالیت خود ادامه دهد. این در حالی است که تحریم‌ها  علیه ایران، در بلند مدت به فعالیت های بیمه گری ما آسیب خواهد زد زیرا صنعت بیمه به تنهایی مقاومت بالایی نداشته و نیازمند بازار اتکایی جهانی است.

وی در خصوص نقش بیمه مرکزی در خصوص شرکت‌های بیمه با دنیا، خاطرنشان کرد: بیمه مرکزی با ایجاد صندوق‌هایی نشان داد که توانایی پوشش زیان‌ها و خطرات بزرگ را دارد. به عنوان مثال؛ در حوادثی مانند پالایشگاه، پتروشیمی و زلزله های اخیر توانست خسارات را پوشش دهد.

بیانیان ادامه داد: بیمه مرکزی می تواند با کشورهای مختلف  قراردادهای اتکایی منعقد کرده و با فراهم کردن شرایط برای شرکت‌های بیمه اجازه فعالیت با سایر کشورها را به آنها بدهد. در غیر این صورت با وجود تحریم علیه ایران نمی‌توانیم فعالیت اتکایی انجام دهیم.

حمید رضا حاجی اشرفی کارشناس مدیریت ریسک و بیمه  هم در این خصوص معتقد است : شاید امریکا تلاش کند تا قراردادهای بیمه اتکایی خارجی را تحت تاثیر قراردهد، اما با توانگری و دانش صنعت بیمه کشور، توانایی اخلال در این صنعت و مدیریت ریسک های داخلی را ندارد.

او ادامه داد: اقتصاد و روند رو به توسعه ایران، علی رغم دشمنی های امریکا، راه پیشرفت و تعالی را با هوشمندی دولت و دوستی با پنچ عضو دیگر قرارداد برجام طی خواهد کرد.

 

 

ریسکهای صنعت بیمه ایران

اما درخصوص رفع آسیب‌های احتمالی باید به موضوع ریسک‌های صنعت بیمه ایران که دلیلی برای تضعیف این صنعت در ایران شده است هم اشاره داشت. تحریم تمام ماجرای مشکلات صنعت بیمه ایران نیست و موضوعاتی مانند پایین بودن دانش اکچوئری و مدلسازی ریسک درصنعت،ریسک‌های عملیاتی از جمله تقلبات نمایندگی‌ها و بیمه گذاران و کارآمدی پایین حوزه بیمه اتکایی بخشی از این مشکلات است.

چرا که بالا بودن هزینه خرید پوشش بیمه اتکایی  باعث بالا رفتن قیمت تمام شده محصولات بیمه ای شده است  وعدم متنوع سازی کافی ریسک در صنعت، انحصار در حوزه بیمه اتکایی  و از دست رفتن فرصتهای درآمدزایی مربوطه برای شرکتهای بیمه را در پی داشته است.

همچنین قیمت گذاری دولتی در حوزه بیمه شخص ثالث باعث زیان ده بودن این محصول بیمه ای  شده و

اثر تورم بالا و فرهنگ سازی و اثر آن بر پایین بودن علاقه مندی افراد به بحث بیمه های زندگی هم در کنار این اسیب‌ها به صنعت ضربه زده است.

مشکل بیمه های درمان تکمیلی و عدم شفافیت در هزینه ها و مداخلات دولتی در تعرفه گذاری خدمات سلامت

وضع عوارض متعدد در صنعت بیمه و عدم شمول برخی هزینه ها به عنوان هزینه قابل قبول مالیاتی هم دیگر مشکلاتی است که در این صنعت باید از سوی کارشناسان در این روزهای تحریمی بررسی شود.

 

 

اخبار مرتبط

بیشترین بازدید