پنج‌شنبه 9 فروردین 1403
خانهیادداشتچرا لیبی برای ترکیه مهم است؟

چرا لیبی برای ترکیه مهم است؟

چرا لیبی برای ترکیه مهم است؟

سیامک کاکایی|

منطقه مدیترانه یک جای کمتر شناخته شده از نظر اقتصادی بوده و فعالیت های اقتصادی کمتری در این منطقه انجام گرفته است و در آینده در ارتباط با این منطقه و ذخایر آن بیشتر خواهیم شنید.

اهمیت لیبی برای ترکیه به دلیل موقعیت جغرافیایی یا ژئوپلتیکی است که لیبی در منطقه مدیترانه دارد و بسیار مهم است. در واقع منطقه مدیترانه یک جای کمتر شناخته شده از نظر اقتصادی بوده و فعالیت های اقتصادی کمتری در این منطقه انجام گرفته است و در آینده در ارتباط با این منطقه و ذخایر آن بیشتر خواهیم شنید و بنابراین اینکه ترکیه ورود پیدا کرده و امکان حضور نظامی در لیبی در چارچوب توافقی که بین رئیس جمهور ترکیه و رئیس دولت وفاق ملی لیبی انجام گرفته، بخشی از آن در قالب اهدافی است که ترکیه تعقیب می کند و بخشی هم به نگاهی بر می گردد که دولت ملی لیبی برای بقا و ثبات در این کشور پیگیری می کندو اما اینکه این منطقه با حضور ترکیه در لیبی به عنوان یک منطقه ای از مدیترانه چه اهداف و منافعی برای ترکیه دارد، به عنوان پرسشی است که ذهن مخاطبان و کسانی که اوضاع را پیگیری می کنند به خودش معطوف کرده است.

به دلیل اینکه در منطقه مدیترانه انرژی و پیشبینی ها در مورد ذخایر انرژی در کل منطقه مدیترانه وجود دارد، در واقع این اقدامات به عنوان راهبردی است که ترکیه برای همکاری و مشارکت در آنجا تعقیب می کند. در همین قالب باید به تلاش ها و مجموعه اقداماتی اشاره کرد که ترکیه در قبال قبرس انجام داده و پیش از این بحث مشارکت در حفاری های اکتشاف انرژی در قبرس مطرح بوده که بازتاب و واکنش هایی هم از سوی قبرس یونانی نشین و هم یونان و اتحادیه اروپا و آمریکا داشته که باید به آن پرداخت. در مورد توافقی که بین ترکیه و دولت وفاق ملی انجام گرفته، این توافق مورد انتقاد کشورهای دیگر حوزه مدیترانه شامل مصر و یونان و… هم قرار گرفته و در عین حال در عرصه بین المللی هم نگرانی ها نسبت به چشم انداز حضور ترکیه در لیبی و مدیترانه وجود دارد.

تصمیم ترکیه به حضور جدی تر در مدیترانه مورد انتقاد کشورهای اروپائی و غربی است به دلیل اینکه این یک شرایطی را پدید خواهد اورد که منجر به تنش منطقه ای خواهد شد. هم در ارتباط با بحث حفاری ها در قبرس و هم مساله حضور ترکیه چه مشارکت در اکتشاف انرژی و چه مساله اعزام نیرو به لیبی، مورد انتقادهای جدی شده و نگرانی به دلیل آن است که عملا یک بستر نسبتا امن تری را تبدیل به یک محیط پر تنش خواهد کرد و این را باید در غالب استراتژی کلی ترکیه مبتنی بر حضور جدی تر در منطقه مدیترانه و فعال شدن سیاست خارجی ترکیه در منطقه پیرامونی مدیترانه مورد ارزیابی قرار داد. این نمایی از رویکردهای جدید سیاست خارجی ترکیه در مناطق اطراف است. هنگامی که ترکیه به شمال سوریه حمله کرد، انتقادهایی متوجه این کشور شد ولی بخشی از توجیحات و برنامه هایی که ترکیه به عنوان اهداف حمله به شمال سوریه بیان کرد، مسائل امنیتی و نگرانی های ناشی از فعالیت های تروریستی بود که به گفته ترکیه در شمال سوریه وجود داشت.

به نوعی ترکیه در حمله به شمال سوریه این موضوع را هدف خود قرار داد که تهدید جدی علیه تمامیت ارضی ترکیه و علیه امنیت ملی و امنیت کلی این کشور وجود دارد. اما در ارتباط با لیبی شرایط به این گونه نیست و در بحث دولت وفاق ملی گفته می شود که ترکیه درخواست کرده که در آنجا حضور نظامی پیدا کند و این از منظر کشورهای حاشیه دریای مدیترانه مورد انتقاد جدی است. اتحادیه اروپا هم نسبت به این وضع دید بدبینانه ای دارد و آن را در قالب احتمال  افزایش تنش ها در منطقه می بیند. باید توجه داشت که قوت گرفتن نقش ترکیه در مدیترانه قدرت چانه زنی این کشور را در برابر اروپایی ها افزایش خواهد داد و این یکی از محورهای سیاست ترکیه است.

تصمیم و هدف رجب طیب اردوغان از فعال کردن و حضور نظامی و حتی اقتصادی بیشتر در لیبی تحت تاثیر دو عامل است. اول اینکه پیشینه روابط ترکیه با لیبی پیش از سرنگونی نظام سیاسی قبلی این کشور به یک رابطه دیرینه و پایداری بود و فعالیت های اقتصادی ترکیه در این منطقه بسیار زیاد بود و حضور مقاطعه کارها و شرکت ها و کمپانی های ترکیه در لیبی و سرمایه گزاری هایی که در این منطقه انجامی دادند.  همچنین رقم دومیلیارد دلاری که بحث کردند و گفته می شود در آینده ترکیه به دنبال این است که این رقم را افزایش داده و به چندین میلیارد دلار برساند نشان می دهد که ترکیه به عنوان یک کشور فعال در منطقه شمال افریقا حضور جدی تری پیدا خواهد کرد. اما آنچه بیشتر مورد توجه سیاست نوین منطقه ای ترکیه است، بخش مدیترانه است. یعنی ورود موضوع مدیترانه و فعال شدن سیاست خارجی ترکیه در این منطقه مورد جدیدی است که باید در تحلیل و ارزیابی سیاست خارجی ترکیه مورد بررسی قرار بگیرد. اما اینکه آیا این ترکیه را با غربی ها درگیر خواهد کرد باید گفت که دست کم در مواضع سیاسی این شرایط پدید خواهد آمد و این منجر به دور شدن ترکیه از اتحادیه اروپا خواهد شد. ترکیه دل خوشی از اتحادیه اروپا ندارد و نوعی دلخوری یا سرخوردگی از سوی این اتحادیه برای ترکیه باقی مانده اما اینکه ترکیه نفوذش را در منطقه مدیترانه افزایش بدهد، موجب نگرانی جدی تر کشورهای اروپائی و غربی خواهد و پیچیده تر شدن معادلات خواهد شد.

به نظر می رسد که ترکیه همزمان در سیاست مناطق پیرامونی خود دو هدف را دنبال می کند. اول فعال کردن این سیاست در منطقه خاورمیانه که به یک جنبه و رویکرد نظامی هم روی آورده یا بیشتر کرده(به خصوص در مناطق مرزی خود با سوریه) که ممکن است بعد از این تنش هایی از این دست با عراق هم پیش بیاید و این به معنای نظامی شدن سیاست خارجی ترکیه در مناطق اطراف است. دوم باید از فعال شدن سیاست خارجی ترکیه در منطقه مدیترانه نام برد. در یک سال گذشته که مساله حفاری ها و اکتشاف انرژی که در منطقه مدیترانه نزدیک به قبرس، پیش آمد و کشتی های حفاری ترکیه به آنجا اعزام شدند، زنگ اختلافات ترکیه با کشورهای اروپائی و کشورهای پیرامون آن منطقه زده شد. ترکیه این موضوعات را در چارچوب مسائل بین المللی حق خودش می داند و به عنوان مثال در مورد لیبی دولت ترکیه اعلام کرده که بنا به درخواست دولت وفاق ملی لیبی اقدام به اعزام نیروی نظامی به این منطقه خواهد کرد یا اینکه فعالیت های اقتصادی و قراردادهای اقتصادی در زمینه انرژی که می خواهد با لیبی ببندد را در این چارچوب مطرح می کند.  اما به طور کلی این موضوعات نمی تواند پایان یک ماجرا یا همه آن باشد و باید انتظار داشت که یک چالش جدیدی در سیاست خارجی ترکیه و اینبار نه در منطقه خاورمیانه یا مناطق هم مرز بلکه در منطقه مدیترانه را داشت. ترکیه به دنبال این است که نقش و نفوذ خود را در منطقه مدیترانه غربی و شرقی تقویت کند و این نمای جدیدی به سیاست خارجی ترکیه خواهد داد که عملا به دنبال ایفای نقش فعال تر منطقه ای به خصوص در مدیترانه است.

 

اخبار مرتبط

بیشترین بازدید