جلسه،شور، اجلاس، همایش، هم اندیشی، نشست عملیاتی، نشست تخصصی و دهها عنوان دیگر برای جلساتی گذاشته شده است که مسئولان دولتی در آن حضور دارند و در کمتر از دو ساعت هر وعده ای که در طول تاریخ اقتصاد ایران داده شده را مرور می‌کنند و هزاران باید و نباید را اعلام می‌کنند.
در حوزه صادرات ایران صد سال است که درامد نفت به عنوان یک کالای صادراتی اکام اقتصاد را شیرین کرده و صادرات غیر نفتی را تلخ کام؛ چرا که مدیران دوره ای در مدت حضورشان سعی در کارهای زیربنایی نمی‌کنند و با دادن وعده و شعارهای زیبا تلاش می‌کنند چند صباح حضورشان را سپری کنند.
نگاهی به همین وعده ها از سوی مسئولان مختلف در بخش توسعه صادراتی شاید گویای خجم انبوه گفته ها و نکرده هایی باشد که مطالبه اصلی تجار ایرانی است و همچنان بلاتکلیف مانده است. در این گزارش بخشی از این وعده ها که کمتر با وفا محقق شده اس ترا مرور کرده ایم:
توسعه صادرات کالا و خدمات
در نشست «توسعۀ صادرات کالا» که با حضور ریاست کل سازمان توسعه تجارت ایران و مدیران و دبیران میزهای کالایی سازمان توسعه تجارت ایران برگزار شد ، مجتبی خسروتاج، با اشاره به اهمیت دو بخش توسعۀ بازارهای صادراتی و توسعۀ صادرات کالا و خدمات در ساختار سازمان توسعه تجارت ایران اظهار داشت: توسعۀ صادرات کالا در گرو متنوع‌سازی، نوآوری و ظرفیت‌سازی کالاها است.
وی افزود: در توسعۀ صادرات محصولات، به هر میزان که بر تنوع محصولات بیفزاییم و از ظرفیت‌های برای ایجاد سرمایه‌گذاری شناخت پیدا کنیم، کمتر تحت تأثیر نوسانات قرار خواهیم گرفت.
معاون صادراتی وزیر و ریاست کل سازمان توسعه تجارت ایران، اظهار داشت: مدیران و دبیران میزهای کالایی باید به مقولۀ رقابت‌پذیری، حمایت از توسعه و تحقیق، حمایت از تولید صادراتی و بها دادن به نوآوری توجه بیشتری داشته باشند تا فضا برای رشد بنگاه‌های کوچکتر نیز فراهم گردد.
در ادامۀ این نشست، محمدرضا ایزدیان، مدیر کل دفتر برنامه‌ریزی آمار و پژوهش‌های تجاری، ضمن ارائۀ برنامۀ عملیاتی، بخش توسعۀ بازارهای صادراتی و بخش توسعۀ صادرات کالا و خدمات را دو بال سازمان توصیف کرد و گفت: دیگر بخش‌های سازمان باید پشتیبان این دو گروه باشند تا در پیشبرد اهداف توسعۀ صادرات موفق باشیم.
افزایش صادرات گندم به وعده‌ها نرسید
در حالی که مسئولان وزارت جهاد کشاورزی برای صادرات گندم برنامه‌ریزی کرده بودند و می‌خواستند در سال جاری بالغ بر یک میلیون تن گندم و مشتقات آن را به دلیل وجود مازاد آن صادر کنند، با وجود افزایش ۱۳۱۶ درصدی صادرات این محصولات استراتژیک، میزان تحقق این وعده مسئولان حدود ۳۰ درصد شده است.
روند تولید و خودکفایی گندم به عنوان یک محصول استراتژیک آنقدر مورد توجه وزارت جهاد کشاورزی و دولت قرار گرفت که از سال ۱۳۹۳ تاکنون این محصول به خودکفایی رسیده است و واردات آن نیز ممنوع شده است، اما با توجه به تولید و خرید تضمینی بالای گندم طی سالهای گذشته وزارت جهاد کشاورزی با مازاد آن روبه‌رو شد و برهمین اساس از سال ۱۳۹۵ صادرات مازاد آن را آغاز کرد به گونه‌ای که محمود حجتی وزیر جهاد کشاورزی از اواخر شهریورماه سال گذشته مجوز صادرات آرد گندم را صادر کرد.
اما با وجود برنامه‌ریزی وزارت جهاد کشاورزی برای صادرات دو میلیون تنی گندم، آرد و مشتقات آن که علی قنبری – مدیرعامل وقت شرکت بازرگانی دولتی – وعده آن را داده بود، سال گذشته تنها حدود ۳۱ هزار و ۸۷۰ تن گندم صادر شده بود و امسال نیز با وجود اینکه حجتی و معاونانش وعده داده بودند بالغ بر یک میلیون تن از گندم مازاد را صادر کنند، طی ۱۰ ماهه نخست امسال تنها موفق به صادرات بیش از ۳۲۶ هزار تن شده‌اند.
ارمنستان، ازبکستان، افغانستان، آلمان، امارات متحده عربی، ایالات متحده آمریکا، ایتالیا، ترکیه، ترکمنستان، کره جنوبی، عراق، عمان، قطر، کویت، هلند و هند ۱۶ مشتری گندم ایرانی هستند که در قالب آرد گندم، نشاسته گندم، گلوتن گندم، گندم به صورت سخت، سبوس و غیره آن را از تاجران ایرانی خریده‌اند. حالا باید دید با توجه به تحقق حدود ۳۰ درصدی وعده صادرات بیش از یک میلیون تنی گندم، در ماه‌های باقی‌مانده این محصول استراتژیک چقدر صادر می‌شود و آیا می‌توان به برنامه‌ریزی‌ها و پیش بینی‌های صورت گرفته نزدیک شد.
مشوق صادراتی مرکبات
علی محمد شاعری سخنگوی کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی هم در یکی از خبرهای این حوزه گفت : با تعهد سازمان برنامه و بودجه کشور پرداخت مشوق صادراتی به مرکبات عملیاتی می شود.
او با اشاره به افزایش تولید مرکبات کشور در سالجاری، افزود: با توجه به تولید بالای مرکبات مازندران درسالجاری توجه به صادرات این محصولات ضروری است.
وی بیان کرد: رییس سازمان برنامه و بودجه کشور متعهد شده است هر میزان اعتبار برای صادرات مرکبات نیاز باشد توسط این سازمان تامین شود.
سخنگوی کمیسیون کشاورزی آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی با تاکید بر اینکه میزان مشوق صادراتی مرکبات بر اساس دستور العمل وزارت جهاد کشاورزی و با همکاری وزارت صنعت، معدن و تجارت و همچنین اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران تعیین می شود، گفت: قرار است پس از تعیین مقدار مورد نیاز مشوق صادراتی مرکبات، سازمان برنامه و بودجه کشور اعتبار آن را در سریع ترین زمان تامین و پرداخت کند.
ایجاد شرکت‌های بزرگ صادراتی
محمد شریعتمداری وزیر صنعت، معدن و تجارت سابق همچنین در وعده ای که با زمینه دستور صادر شده بود، خواستار ایجاد شرکت های بزرگ صادر کننده با سهامداری واحدهای صنفی شده بود و با ارسال پیامی به دهمین اجلاسیه ششمین دوره آیندگان اتاق اصناف گفت: امروز شبکه عظیم نظام صنفی کشور وظیفه خطیر حفظ ثبات و آرامش را در بازار دارد و ایجاد ثبات در فضای اقتصادی ایران را به دوش می‌کشد بنابراین اصناف آیینه تمام نمای اقتصاد ایران هستند.
وی افزود: کنترل تکانه‌های ناشی از حوادث کوتاه‌مدت اقتصادی و پرهیز از بهره‌کشی از فرصت‌های سیاه اقتصادی از سوی جامعه اصناف، تقوای حرفه‌ای این قشر خدوم را متذکر می‌شود.
وی تأکید کرد: اکنون اشتغال مشکل بزرگ کشور است که با توسعه شبکه صنفی و تکیه بر گسترش شبکه صنوف کشور امکانپذیر است. به نحوی که واحدهای مقیاس کوچک ولی در سطح وسیع می‌تواند به ایجاد ارزش افزوده بالاتر و تولید ناخالص داخلی بیشتر کمک کند.
این عضو کابینه دوازدهم خواستار صادرات صنوف تولیدی با نظارت اتاق اصناف کشور شد و گفت: صادرات صنوف تولیدی قابلیت گسترش فوق العاده‌ای دارد که شایسته است با برنامه‌ریزی عملیاتی برای بازگشت صنوف تولیدی به عرصه صادرات غیرنفتی کشور و گسترش نمایشگاه‌های این بخش مهم اقدامات لازم به عمل آید.
شریعتمداری ایجاد شرکت‌های بزرگ و متوسط صادر کننده واحدهای صنفی را از جمله انتظارات وزارت صنعت دانست و خاطرنشان کرد: نظارت دقیق در برگزاری اتحادیه‌های صنفی سطح کشور و زدودن هرگونه فساد در انتخابات باید پیگیری شود. این دستور وزیر در شرایطی بود که وی به عنوان وزیر این حوزه از نقش و جایگاه خود و وزارتخانه متبوعش در این شرایط اعلامی چیزی نگفت!
ارایه اوراق اسناد خزانه به صادرکنندگان
مجتبی خسروتاج معاون وزیر صنعت از احتمال ارایه اوراق اسناد خزانه به صادرکنندگان بابت مطالبات و معوقات جوایز صادراتی خبر داد و گفت: صادرکنندگان می‌توانند مطمئن باشند که دولت به پرداخت طلبشان، متعهد است.
او از برنامه دولت برای ارایه اوراق خزانه اسلامی به صادرکنندگان به ازای مطالباتشان خبر داد و گفت: ارایه اسناد خزانه به صادرکنندگان، جزو بخشی از پیشنهاداتی است که نمایندگان مجلس اعلام کرده‌اند، بنابراین باید دید که آیا در بودجه سال ۹۷ جایگاه پذیرش دارد. معاون وزیر صنعت افزود: معتقدیم که اگر به هر دلیلی، امروز منابع دولت محدودیت داشته و قادر به پرداخت طلب صادرکنندگان نیست ، با صدور این اسناد، می‌تواند حمایتی که می‌خواهد را از صادرکنندگان انجام دهد.
وی تصریح کرد: با دریافت اوراق خزانه، صادرکنندگان می‌توانند یا صبر کنند که در سررسید آن را وصول کنند یا اینکه آن را در بازار سرمایه معامله نمایند، بنابراین این، یک نوع تعهد از سوی دولت به صادرکنندگان است که آنها مطمئن باشند که بالاخره دولت متعهد به پرداخت طلب آنها خواهد بود.
طاب صادرکنندگان برتر
خسروتاج اظهار داشت: طلب صادرکنندگان متعلق به دوره سالهای ۸۰ و ۹۰ است که در آن ایام، اعلام شده که جوایزی بابت صادرات، به صادرکنندگان پرداخت می‌شود و دولت هم متعهد بوده که این مبالغ را بپردازد؛ اما این وعده محقق نشده است.
رئیس کل سازمان توسعه تجارت افزود: در سال های بعد از آن، در مصوبات ذکر شد که به شرط تحقق درآمد، این معوقات پرداخت شود، اما اگر درآمدی نباشد، دولت قادر به پرداخت نخواهد بود. این نکته هم به صادرکنندگان اعلام شده است، بنابراین آنچه که عمدتا مطالبات قانونی صادرکنندگان است، به دوره سالهای ۸۹ و ۹۰ برمی‌گردد که حتی اسناد تعدادی از آنها بررسی و تائید شده است.
وی تصریح کرد: در سالهای بعد، از سال ۹۱ به بعد به دلیل اینکه شرط تحقق درآمد برای پرداخت جوایز صادراتی در نظر گرفته شده است، تعهد قانونی برای دولت درباره پرداخت جوایز به صادرکنندگان وجود ندارد.
ثبت جهانی ۱۰ محصول صادراتی
اما در مقابل برخی وعده ها هم محقق شده است . به صورت نمونه وزیر صنعت، معدن و تجارت از ثبت جهانی ۱۰ محصول استراتژیک صادراتی ایران براساس توافقنامه لیسبون در سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO) به ثبت خبر داده بود. محمد شریعتمداری افزود: تلاش و پیگیری‌های مجدانه و مستمر این وزارتخانه به منظور ثبت جهانی محصولات استراتژیک ایران به ثمر نشست و ۱۰ محصول صادراتی ایران شامل: زعفران خراسان، عسل سبلان، خرمای ربی سیستان و بلوچستان، خرمای استعمران خوزستان، خرمای کبکاب دشتستان و تنگستان، خرمای پیارم حاجی‌آباد هرمزگان، خرمای زاهدی طلایی دشتستان، نارنگی سیاهو، زرشک جنوب خراسان و عناب بیرجند براساس توافقنامه لیسبون ( تصویب شده در سال ۱۳۸۳ درمجلس شورای اسلامی) در سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO) به ثبت جهانی رسید.
وی با اشاره به اینکه در سالهای گذشته نیز ۳۱ محصول و کالای ایران به ثبت جهانی رسیده بود، گفت: پرونده ثبت ۵ محصول استراتژیک صادراتی دیگر شامل: خاویار ایران، سنگ مرمر کردستان، گچ سمنان، پسته دامغان و پسته رفسنجان نیز به سازمان جهانی مالکیت فکری ارسال شده است.
