مرکز پردازش اطلاعات استاریت وابسته به مرکز رتبه بندی اعتباری استاریت (www.irstarit.ir) با استفاده از بزرگترین پایگاه داده اطلاعات مالی و اقتصادی خود در کشور و به منظور انجام انواع پردازش های مالی و اقتصادی وضعیت صنایع مختلف در کشور را پایش می کند.
به گزارش رتبه آنلاین، در این پایگاه داده اطلاعات مالی و اقتصادی حدود 5000 بنگاه اقتصادی در قالب 52 صنعت از سال 1382 تاکنون بر اساس صورت های مالی حسابرسی شده موجود است.
یکی از بررسی هایی که با استفاده از این اطلاعات ارزشمند می توان انجام داد رتبه بندی صنایع بر اساس ریسک عملیاتی آنهاست. ریسک عملیاتی عبارت است از نوسان پذیری در سود به دلیل تغییرات فروش و ارتباط مستقیم با میزان استفاده از هزینه های ثابت عملیاتی در ساختار هزینه های شرکت دارد. شاخص اندازه گیری ریسک عملیاتی، اهرم عملیاتی است. هر چقدر اهرم عملیاتی بالاتر باشد ریسک عملیاتی بیشتر است. بنابراین به طور عمومی انتظار می رود در صنایع سرمایه بر ریسک عملیاتی بالا باشد. در شرایط رونق اقتصادی، صنایع با اهرم عملیاتی بالا، سود بیشتر می برند و در شرایط رکود اقتصادی زیان بیشتری می بینند. با ثابت بودن سایر عوامل، افزایش مقدار و مبلغ فروش در یک صنعت خاص، باعث کاهش اهرم و افزایش هزینه های متغیر باعث افزایش اهرم عملیاتی می شوند.
اهرم عملیاتی عبارت است از درصد تغییرات سود عملیاتی، در مقابل درصد تغییرات فروش. در واقع اهرم عملیاتی درجه حساسیت سود قبل از بهره و مالیات را در مقابل تغییرات فروش اندازه گیری می نماید. در این اهرم، فروش متغیر مستقل و سود عملیاتی متغیر وابسته می باشد. عامل ایجاد کننده اهرم عملیاتی هزینه های عملیاتی می باشد. افزایش هزینه های ثابت عملیاتی مانند اهرم در فیزیک باعث تشدید حساسیت سود عملیاتی در مقابل تغییرات فروش می شود. بنابراین اهرم عملیاتی بر تجزیه و تحلیل تصمیماتی که فقط بار عملیاتی دارند تاکید می نماید و منحصرا به سمت راست ترازنامه یا قسمت عملیاتی صورت سود و زیان (از فروش تا سود عملیاتی) می پردازد.
رتبه بندی 33 گروه اقتصادی فعال در کشور از منظر ریسک عملیاتی
| رتبه | نام گروه | ریسک عملیاتی |
| 1 | گروه منسوجات و فرش بافی | 23.11 |
| 2 | گروه پلاستيك | 12.64 |
| 3 | گروه خودرو سازی | 7.68 |
| 4 | گروه ماشین آلات و تجهیزات | 3.60 |
| 5 | گروه كاني های غير فلزي | 2.73 |
| 6 | گروه تایر سازی | 2.69 |
| 7 | گروه فرآورده هاي نفتي كك و سوخت هسته اي | 2.49 |
| 8 | گروه شوینده ها و لوازم آرایشی | 2.31 |
| 9 | گروه محصولات فلزي | 2.22 |
| 10 | گروه رنگ و رزین و چسب | 2.22 |
| 11 | گروه محصولات لبني | 2.15 |
| 12 | گروه سیمان،آهک و گچ | 2.06 |
| 13 | گروه فلزات اساسي | 1.67 |
| 14 | گروه مواد و محصولات دارویی | 1.53 |
| 15 | گروه توليدات پتروشيمي | 1.50 |
| 16 | گروه لوازم خانگي | 1.48 |
| 17 | گروه کاشی و سرامیک | 1.40 |
| 18 | گروه محصولات شيميايي | 1.38 |
| 19 | گروه قند و شکر | 1.37 |
| 20 | گروه فولاد | 1.33 |
| 21 | گروه صنایع غذایی | 1.24 |
| 22 | گروه بیمه | 1.06 |
| 23 | گروه ساخت قطعات خودرو | 1.04 |
| 24 | گروه سرمایه گذاری | 1.01 |
| 25 | گروه معادن | 0.99 |
| 26 | گروه رایانه | 0.81 |
| 27 | گروه ماشين آلات و دستگاههاي برقي | 0.71 |
| 28 | گروه خدمات فنی و مهندسی | -0.29 |
| 29 | گروه واسطه گري هاي مالي | -0.37 |
| 30 | گروه خدمات فنی-مهندسی خودرو | -0.64 |
| 31 | گروه مخابرات | -1.50 |
| 32 | گروه محصولات کاغذی | -1.96 |
| 33 | گروه انبوه سازي، املاك و مستغلات | -3.21 |
در مرکز پردازش اطلاعات استاریت به منظور انجام این بررسی پس از برگزیدن 33 گروه اقتصادی از مجموعه گروه هایی که اطلاعات آنها در پایگاه داده است میانگین پارامترهای مورد نیاز جهت اندازه گیری اهرم عملیاتی هر صنعت مورد استفاده قرار گرفته است. به این ترتیب برای یک سال مورد بررسی مقدار این شاخص برای هر صنعت به دست آمده است. در گام بعد به همین ترتیب مقدار این شاخص برای سال های 90، 91 و 92 محاسبه شد و به جهت اینکه مقدار دقیق تری برای هر صنعت به عنوان مقدار اهرم عملیاتی اعلام شود و به منظور کاهش اثر تغییرات ناگهانی که ممکن است به دلایل متعدد در هر صنعت اتفاق افتاده باشد میانگین سه سال مورد بررسی به عنوان مقدار نهایی اهرم عملیاتی برای هر صنعت در نظر گرفته شده است. به این ترتیب رتبه بندی 33 گروه اقتصادی مورد بررسی از نظر ریسک عملیاتی طی 3 سال اخیر به صورت جدول شماره یک است. بنابراین ریسک اندازه گیری شده در این صنایع نشان دهنده تصمیمات مدیران این صنایع در تعیین میزان سرمایه گذاری لازم جهت انجام فعالیت های عملیاتی شرکت های فعال در این صنایع است.
بر اساس آنچه که در جدول شماره یک بر می آید و در تعاریف نیز عنوان شد در شرایط رکود اقتصادی صنایعی که دارای ریسک عملیاتی بالاتری باشند زیان بیشتری می بینند و به صورت عمومی مشاهده می شود پر ریسک ترین صنایع کشور صنایعی که در جدول در رده های بالا قرار گرفته اند، طی سال های اخیر آسیب های زیادی نیز از شرایط رکود اقتصادی دیده اند. اکثر صنایعی که در رتبه های بالا از نظر ریسک قرار گرفته اند سرمایه بر محسوب می شوند و صنایع سرمایه بر که رتبه های پایینی نیز دارند عمدتا از سرمایه های خود مدت زمان زیادی است که بهره برداری می کنند و معمولا در این صنایع طی سال های اخیر نوسازی های بزرگ در دارایی های ثابت خود نظیر به روز رسانی تکنولوژی و استفاده از ماشین‌آلات و تجهیزات جدید کمتر اتفاق افتاده است.
نکته دیگری که در این رتبه بندی قابل توجه است و قابل پیش بینی هم بود پایین بودن رتبه ریسک عملیاتی صنایع خدماتی در کشور است. در این صنایع به دلیل اینکه عمدتا ارزش افزوده ایجاد شده مبتنی بر عملکرد سرمایه های انسانی است لذا در مقایسه با صنایع سرمایه بر دارای هزینه های ثابت عملیاتی کمتری هستند و انتظار می رود که رتبه ریسک عملیاتی آنها نیز پایین تر باشد.
در ارتباط با صنایعی که مقدار اهرم عملیاتی منفی دارند بر اساس اطلاعات مالی آنها به دلیل تغییرات برخی از هزینه های عملیاتی طی سال های مورد بررسی که چندان مرتبط با میزان فروش نبوده است مقدار اهرم آنها منفی شده است اما در هر حال مقدار مطلق این شاخص نمایانگر میزان ریسک عملیاتی این گروه های اقتصادی می تواند باشد.
منابع:
- سامانه مرکز پردازش اطلاعات وابسته به مرکز رتبه بندی اعتباری استاریت (ir)
- مدیریت مالی مفاهیم و کاربردها، دکتر حسن قالیباف اصل، انتشارات پوران پژوهش 1384