جمعه 10 فروردین 1403
خانهیادداشتتوسعه چگونه با آینده‌نگری پیوند می‌خورد؟

توسعه چگونه با آینده‌نگری پیوند می‌خورد؟

جمشید عدالتیان استاد دانشگاه و عضو اتاق بازرگانی ایران اگر ندانیم که بیست سال دیگر جایگاه اقتصادی کشورمانو جایگاه کشورهای همسایه مان کجاست، وقتی از چشم انداز بیست ساله سخن گفته می شوداین سخن مبتنی بر حدس و گمان نیستو نمی تواند باشد. این چشم انداز جلوه ای از یک نوع آینده نگری علمی است. اما باید در نظر داشتهباشیم که حرکت در مسیر سند چشم انداز نیازمند بینش و نگاهی آینده نگرانه است.

در زمینه اقتصاد ایران دو حوزه آینده نگری وجود دارد: «آیندهنگری اقتصادی محیطی»، «آینده نگری اقتصادی جهانی» و «آینده نگری جهانی».

برای یک تصمیم آینده نگرانه ضروری است که رقبای منطقه ای و جهانی خودرا شناسایی کنیم و افکار آنها را تشخیص دهیم. همچنین برای یک »آینده نگریمحیطی» نیز نگاه موشکافانه ای احتیاج است که کمتر شاهد آن در طراحی ها و برنامه ریزی هایمان هستیم. ما به عنوان مثال نقشه جامع آینده شهر تهران را مورد بررسیقرار می دهیم و می توانیم بگوییم خیابان هایمان به این میزان افزایش می‌یابد و اتوبانهابه این تعداد می رسند و مانند آن.

اما متاسفانه معمولا جای یکشناخت دقیق نسبت به شهروند آینده که دنیایش دنیای دیجیتال و نیازهای شهری اش کاملابا نیازهای شهری شهروند امروز یا شهروندی که بیست سال یا چهل سال قبل به دنیا آمدهمتفاوت است، همواره در این بررسی ها و پیش بینی ها خالی می ماند. مقایسه ای میان زندگی امروز ما وزندگی پنجاه سال پیش، روشن می سازد که تا چه حد شناخت آینده می توانداز اهمیت برخوردار و مقدم های برای توسعه و ترقی باشد.

پنجاه سال پیش در ایرانتلویزیون در یک شبکه آن در ایران امروز نه تنها آینده نگری علمی وجود ندارد، بلکهسازمانها و نهادها نیز برای آیندهای که قطعا در پیش است هیچ نوع آمادگی ندارند همبه صورت سیاه وسفید و در ساعاتی محدود برنامه پخش می‌کرد و اکثر مردم رادیو گوش می‌کردند و در بعضی خانه ها صفحاتگرامافون دیده می شد. تلفن خیلی‌کم در خانه ها وجود داشت. نوع تدریس مدارس متفاوتبود و اگر سوالیداشتید یا باید به یک آدم باتجربه رجوع می‌کردید و یا به یک کتاب علمی و آن کتابعلمی باید از طریق پستاز خارج از ایران برایتان فرستاده می شد.

حال امروز را بادیروز مقایسهکنید. رسانه ها چه تفاوتی پیدا کرده اند و مقایسه کنید که امروز چگونه بچه ها کتابها رادر اینترنت جست وجو می‌کنند و در کمتر از 5 دقیقه نسخه PDF کتاب مطلوب خود را به دست می آورند. تفاوت های چشمگیری که در نحوه و سبکزندگی و امکانات موجود در کشور ما طی پنجاه سال به چشم می آید نشان می دهد که یک تولیدموفق و آینده نگرانه نمی تواند به این زمینه های محیطی بی توجه باشد.

در کشور ما اما بیش از آنکه آینده نگریدر چنین مسیری جدی گرفته شود، آینده نگری را در مقام یک علم با تخیل و حدس درهم میآمیزیم. مثال در علم پزشکیاز سلولهای بنیادین صحبت می‌کنیم و می گوییم که در آینده دیگر لازم نیستافراد منتظر کلیه بمانند و کلیه را می توان بر اساس سلول هایبنیادی آن فرد بازسازی کرد.

این نوع نگاه گاه با تخیل وحدس همراه می شود و ما نباید آن را با آینده نگری علمی اشتباه بگیریم. باید تفاوت اینها را تشخیص داد و دانست که تخیل،توهم یا باور نیست که به آینده نگری می انجامد، بلکه یک پیش بینی کاملا علمی استکه بنیان های آینده نگری ما را شکل می دهد.

باید درنظر داشت که حدس و باور را بزرگ جلوه دادن و آن را به عنواندانش آینده نگری فروختن کاری خطرناک است. واقعیت آن است که در ایران امروز نه تنها آینده نگری علمی وجودندارد، بلکه سازمانها و نهادها نیز برای آیندهای که قطعا در پیش است، هیچ نوع آمادگی ندارند.ما اما برای آن‌که به کشوریتوسعه‌یافته و پیشرفته تبدیل شویم،احتیاج داریم که به 10 سالآینده فکر کنیم و برای حرکت به سوی جامعه ای آینده نگر مهمترین نکته »درک زمان»است.

خوشبختانهبسیاری از سازمانها و بنگاه های اقتصادی ما اکنون به جایی رسیده اند که بخش تحقیقات بازارو نظایر آن را ایجاد کرده اند و درباره مدیریت استراتژیک صحبت می‌کنند و ما شاهدجا افتادن تدوین استراتژی ها در اقتصاد و تولید هستیم. اما نباید بدون اطلاع ازآینده باز هم به شناخت و پیش بینی روندها بسنده کنیم و در همین گام متوقف شویم.

*استاد دانشگاه و عضو اتاق بازرگانی ایران

منبع : خبرآنلاین

اخبار مرتبط

بیشترین بازدید