«بیمه عمر» کمی دیر اما پرشتاب در مسیر بیمه‌ای قرار دارد
طبق آخرین آمارهای ارائه‌شده در حال حاضر ضریب نفوذ بیمه در جهان بیش از 7 درصد است، اما در ایران این رقم حدود 2.3 درصد می‌رسد. آمارها نشان می‌دهد، هنوز برای رسیدن به ضریب نفوذ جهانی، راه طولانی در پیش داریم. باید دید برای رسیدن به سهولت، سرعت، ارزانی و همه‌جانبه بودن عرضه خدمات بیمه‌ای و افزایش مشتری مداری و تنوع و عدم تمرکز در ساختار پرتفوی صنعت بیمه چه اقداماتی می توان انجام داد. در گفت‌وگویی با امیر صفری کارشناس صنعت بیمه، وضعیت صنعت بیمه را بررسی کرده‌ایم که می‌خوانید:
چرا صنعت بیمه در40 سال اخیر هنوز نتوانسته سهم شایان توجهی در اقتصاد کشور کسب کند؟
تا دودهه قبل فقط 4 شرکت دولتی در حوزه بیمه های بازرگانی فعالیت می کردند اما در حال حاضر، 30 شرکت بیمه در حوزه بیمه‌های بازرگانی فعالیت می‌کنند. از مهمترین اصلاحات ساختاری در دهه‌های اخیر، خصوصی سازی در صنعت بیمه و گسترش نقش بخش خصوصی در بیمه‌گری، حرکت به سمت نظارت مالی از طریق تصویب آیین نامه‌های مربوطه و حرکت به سمت آزادسازی بیشتر بازار بیمه بوده است که همگی بیانگر پویایی هرچه بیشتر صنعت بیمه هستند. هرچند هنوز کارشناسان فعال در حوزه بیمه عوامل مختلفی را در رشد نیافتن سهم بیمه در اقتصاد ایران سهیم می دانند که نبود سرویس دهی مناسب شرکت های بیمه، پایین بودن سطح درآمدهای مردم و شرایط بد اقتصادی و در نهایت پایین بودن فرهنگ استفاده از بیمه و ناآشنایی با آن در بین مردم از مهم ترین این عوامل است.
اما توجه داشته باشید که آینده فضای کسب و کار را نمی‌توان بدون بیمه تصور کرد زیرا منابع مالی بیمه می تواند اثر قابل توجهی را در بازارهای دیگر اعم از بورس و بانک بر جای بگذارد. تقاضای سرانه بیمه در ایران کمتر از میانگین جهان است. این آمار علاوه بر ناکامی صنعت بیمه در توسعه همگام با دیگر بازارهای مالی مانند بورس و بانک نشان دهنده پایین بودن سطح درآمد سرانه کشور است چرا که درآمد عامل تاثیرگذار بر میزان تقاضا و استفاده از خدمات بیمه است.
سهم بیمه در اقتصاد کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
امروزه صنعت یبمه جزء ناشدنی نظام های مالی و اقتصادی هر کشور است و در بازارهای سرمایه در کنار دیگر نهادهای اقتصادی به تامین منابع مالی واحدهای تولیدی و اقتصادی کشور کمک فراوانی می کند. با نگاهی به آخرین آمار منتشره از سوی بیمه مرکزی می‌توان مشاهده کرد نسبت حق بیمه به تولید ناخالص داخلی (ضریب نفوذ بیمه) در جهان به طور میانگین به 6.1 (شش و یک دهم) درصد و در بازارهای پیشرفته آسیایی به بیش از 10 درصد رسیده است در حالی که این رقم در ایران 2.33(دو و سی و سه درصد) است. به نظر می رسد یکی از دلایل پایین بودن سهم این صنعت در اقتصاد تقاضای بالای بیمه اتومبیل و بیمه درمان باشد که ضریب خسارت بالایی دارند. در حالی که تقاضا برای بیمه های عمر که محرک سرمایه بوده و رابطه مستقیمی با بازارهای مالی و سرمایه دارند بسیار ناچیز است. در نتیجه صنعت بیمه در ایران نیز می تواند در کنار تامین امنیت سرمایه گذاری به عنوان بازیگر اصلی در بازارهای مالی نقش داشته باشد و بتواند سهم دو درصدی از بازار اقتصاد را به حداقل استانداردهای جهانی برساند.
چرا اطلاعات افراد جامعه از بیمه همچنان در حد آشنایی با بیمه بازنشستگی و شخص ثالث است؟
با وجود مشکلات اقتصادی و چالش های زندگی امروز، خرید بیمه کار سختی است. در سبد خرید خانوارها، بیمه در مقابل بسیاری از کالاهای اساسی مصرفی زندگی لوکس محسوب می شود و در اولویت خرید نیست. حتی بیمه آتش سوزی و زلزله با وجود اتفاقاتی که رخ می دهد باز هم در سبد کالای خانوار ما جایی ندارد. البته کم اطلاعی مردم از خدمات بیمه یکی دیگر از دلایل بی میلی مردم به خرید بیمه است. بسیاری از افراد هستند که فقط نیاز به آگاهی دارند و باید اطلاعات کافی را دریافت کنند. برای مثال در موقع بروز بلایای طبیعی شاید بهترین فرصت باشد که به مردم از مزایای بیمه نامه آتش سوزی و رشته های تابعه آن گفته شود.
از سوی دیگر بسیاری از افراد نمی دانند چه نیازهای بیمه ای دارند که می توانند با حق بیمه های نازل این خطرات را تحت پوشش بیمه درآورند و جبران زیان های ناشی از بسیاری از خطرات را برعهده شرکت های بیمه بگذارند. به عنوان مثال هرچند بیمه های اجتماعی نقش پررنگی در دوران بازنشستگی دارند اما عایدی بازنشستگان از بیمه های پایه کم است و حتی در شرایط امروز پاسخگوی نیازهای یک زندگی معمولی نیست. در حالی که می شود با خرید بیمه‌نامه عمر این مشکل را حل کرد و در دوران بازنشستگی زندگی راحت تری داشت. اما تعداد کمی ازافراد از مزایای انواع بیمه های عمر اطلاع دارند و تصورشان این است که مزایای این بیمه صرفا در صورت فوت به بازماندگان داده می شود.
اطلاع‌رسانی یکی از حلقه های مفقود بیمه‌ها بوده، چرا این ضعف وجود دارد؟
وظیفه آگاهی بخشی به مشتریان صنعت بیمه تا حد زیادی بر عهده نیروهای فروش است که عدم آموزش مناسب این افراد موجب بدفروشی و عدم اطلاع مصرف کننده از شرایط بیمه نامه می شود. همچنین اغلب رویدادهای جدید بیمه ای در حد خبری کوتاه در رسانه ها منتشر می شود و توضیحات آموزشی کافی ارائه نمی گردد. در جهت شناساندن بیمه به افراد جامعه اطلاع رسانی و تبلیغات یک ابزار ارتباطی مهم است. تبلیغات و اطلاع رسانی به روند رشد فرهنگی جامعه جهت داده و آن را ارتقا می بخشد و دارای نقش های مثبت در امور مختلف از جمله بیمه می باشد. در بررسی های صورت گرفته پیرامون میزان هزینه شرکت های بیمه در بحث تبلیغات، اطلاع رسانی و اعتمادسازی، آمار و ارقام مشخصی به دست نیامد، اما بیمه مرکزی و پژوهشکده بیمه و برخی از شرکت های بیمه در سال های اخیر اقداماتی را در این زمینه انجام داده اند که از آن جمله می توان به چاپ کتب به ویژه برای آموزش کودکان، برگزاری دوره های آموزشی، تولید بازی و فعالیت در مدارس اشاره کرد.
دلیل ایستابودن روند رشد پورتفوی شرکت های بیمه تا چندسال پیش چیست؟ چرا رشد قابل توجه سال های اخیر در پورتفوی صنعت بیمه زودتر از این آغاز نشد؟
ضریب نفوذ بیمه در ایران طی 10 سال اخیر روند رو به رشد داشته است. وضعیت فوق حاکی از سیاست ها و برنامه ریزی های انجام شده در صنعت بیمه کشور و تلاش های انجام شده در این خصوص است که با شناساندن اهمیت و جایگاه فعالیت های بیمه گری زمینه رشد و گسترش حق بیمه عاید شده و ضریب نفوذ بیمه کشور فراهم شده است. باید توجه داشت به رغم رشد قابل توجه ضریب نفوذ بیمه در کشور بررسی ها حاکی از آن است که یک عدم تعادل بین بیمه های زندگی و غیرزندگی در کشور وجود دارد و سهم بیمه زندگی از حق بیمه عایدشده ضریب نفوذ بیمه کشور ارقام قابل توجهی را شامل نمی شود. یعنی در واقع در عدم تعادل سبد سهام (پورتفوی) صنعت بیمه جای تردید نیست و گواه این ادعا نیز سهم بالای بیمه های اجباری (شخص ثالث) در برابر سهم ناچیز بیمه های زندگی، نفت، حمل و نقل و مهندسی است. سهم بیمه های زندگی در صنعت بیمه به عنوان یک مقایسه موردی نیز نشان دهنده عد م توفیق خدمات بیمه عمر در ایران است.
حق بیمه‌ها را چگونه ارزیابی می کنید؟
براساس آمار و اطلاعات موجود، حق بیمه عایدشده و ضریب نفوذ بیمه های غیرزندگی حدود 10 برابر حق بیمه عایدشده و ضریب نفوذ بیمه زندگی است. با این وجود و در حالی که ضریب نفوذ بیمه زندگی در 10 سال اخیر نرخ رشد بالایی داشته و از 6 صدم درصد به 35 صدم درصد (حدود 6 برابر) رسیده است. تغییرات روند ضریب نفوذ بیمه در کشور عمدتا با تغییرات روند ضریب بیمه های غیرزندگی مترادف بوده است. لازمه مرتفع ساختن این عدم تعادل تمرکز و سرمایه گذاری بر بیمه زندگی است. بر همین اساس در لایحه برنامه ششم توسعه پیش بینی شده ضریب نفوذ بیمه در ایران از طریق توسعه بیمه های زندگی افزایش یابد. در حالی بیمه های غیرزندگی بخش بزرگ حق بیمه عایدشده و ضریب نفوذ بیمه در کشور را شامل می شود که حدود نیمی از آن نیز به بیمه های اجباری اختصاص دارد و اساسا ماهیتی غیرانتخابی دارد. در ایران ضریب نفوذ بیمه اجباری شخص ثالث بالاترین رقم را به خود اختصاص داده است. نکته قابل توجه آن است که 10 سال اخیر ضریب نفوذ بیمه درمان بیشترین رشد را داشته است. وضعیت نسبتا ثابت ضریب نفوذ سایر رشته های بیمه ای (همه رشته های بیمه ای به جز زندیگ، درمان و شخص ثالث، رشته های بیمه آتش سوزی، باربری، مهندسی، پول، مسئولیت و غیره) حاکی از آن است هنوز ظرفیت های این بخش محقق نشده و مجموع حق بیمه عاید شده این گروه از رشته های بیمه ای سهم چندانی در پرتفوی بیمه کشور نداشته است. نکته حائز اهمیت آن است که در خلال تحریم های بین المللی علیه کشور در سال 2011 ضریب نفوذ رشته ثالث و همچنین گروه سایر رشته های بیمه کاهش بوده است که کاهش ضریب نفوذ سایر رشته‌های بیمه محسوس تر است. براین اساس به نظر می رسد در نگرش موجود این رشته ها چندان ضروری تلقی نمی‌شوند.
