تفاوت صندوق‌های قرض‌الحسنه و بانک‌ها

 علاء‌الدین میرمحمد صادقی- عضو اتاق بازرگانی ایران|

تفاوت صندوق های قرض الحسنه و بانک ها اخبار پولی مالی- تامین مالی خرد در حال حاضر یکی از مساله های نظام مالی کشور محسوب می شود، در غیاب فعالیت موثر نظام بانکی متعارف، سازمان اقتصاد اسلامی با ساماندهی صندوق های قرض الحسنه سعی داشته اند در این بخش نقش افرینی کنند. در این باره مطلب علاء الدین میرمحمد صادقی،از بنیانگذاران سازمان اقتصاد اسلامی ایران و نایب رئیس اتاق بازرگانی تهران که در مجله اخبار مالی منتشر شده، قابل تامل است.

سازمان اقتصاد اسلامی ایران، در ابتدای کار به نام بانک اسلامی تاسیس شد و بدین منظور مجوز هم از بانک مرکزی اخذ کرد و حتی پذیره نویسی هم که سهامداران اولیه سازمان اقتصاد اسلامی انجام دادند به عنوان بانک اسلامی صورت گرفت؛ منتهی در آن زمان، دولت موقت بعد از انقلاب حاکم بود و بانک ها را ملی اعلام کرد.

با ملی اعلام کردن بانک ها و به این دلیل که «بانک اسلامی» هم هنوز شروع به فعالیت نکرده بود؛ از این جهت که این سازمان عنوان دولتی پیدا نکند و افرادی که سهام خریداری کرده بودند، در این سازمان سهامدار باشند و تصدی آن را هم خود برعهده بگیرند؛ قرار شد که افراد اگر مایل اند وجوهی را که به عنوان سهامدار داده اند، پس بگیرند و بانک اسلامی هم به سازمان اقتصاد اسلامی تبدیل شود که به صندوق های قرض الحسنه خدمات ارائه کند و به طور کلی در دادن قرض الحسنه به افراد نیازمند فعالیت داشته باشد. لذا در حال حاضر سازمان اقتصاد اسلامی فعال است؛ منتهی فقط در دادن قرض الحسنه و وام بدون بهره. البته رقمی که می‌پردازد؛ رقم محدودی است و در حد امکانات این سازمان است.

سازمان اقتصاد اسلامی، صندوق های قرض الحسنه در سراسر کشور را به دادن وام در اموری مانند فراهم کردن جهیزیه، کمک هزینه تحصیلی، ثبت نام در دانشگاه ها و یا احیانا برای رفع کسالت و هزینه های بیمار و مسائلی از این قبیل تشویق می کند.

گفتنی است؛ سازمان اقتصاد اسلامی، صندوق های قرض الحسنه ای را که احیانا سرمایه گذاری کنند و یا کار تجاری انجام دهند؛ از زیر پوشش خود خارج می کند و بانک مرکزی هم از این موضوع آگاه است. در حال حاضر بیش از 2500 صندوق قرض الحسنه وجود دارد که از این تعداد در حدود 1200 صندوق تحت پوشش سازمان اقتصاد اسلامی قرار دارند. شرط پذیرش سازمان اقتصاد اسلامی برای کمک و راهنمایی به صندوق های قرض الحسنه این است که آن صندوق کار تجاری نکند؛ برای وام های پرداختی بهره نگیرد و طبق ضوابط و مواردی که سازمان اقتصاد اسلامی تعیین کرده است، عمل کند.

بین بانک ها و صندوق های قرض الحسنه تفاوت بسیار زیادی دیده می شود؛ به هرحال بانک ها نیت تجاری و قصد کسب درآمد دارند؛ اما صندوق های قرض الحسنه همگی غیر انتفاعی اند و هیچ فردی منافع شخصی خود را دنبال نمی کند.

درواقع در عرصه عمل، بانک ها به منافع خود نگاه می کنند و سازمان اقتصاد اسلامی به ثواب، ارج و کمک به مردم توجه دارد؛ لذا زمانی که یک فرد به بانک مراجعه می کند تا وامی دریافت کند؛ بانک تحقیق می کند اگر این فرد معتبر است و امکان بازگشت پول وجود دارد به او وام می دهد؛ اما سازمان اقتصاد اسلامی عکس این موضوع عمل می کند؛ در رابطه با فرد خواهان وام تحقیق می کند و در صورتی که روشن شد آن فرد بی بضاعت و فقیر است به وی وام می دهد؛ در غیر اینصورت آن فرد را مستحق دریافت وام نمی داند.

عمدتا از سوی مردم در رابطه با بازپرداخت اقساط مشکلی متوجه صندوق های قرض الحسنه نیست؛ مردم به صندوق ها کمک می‌کنند؛ و معمولا چون با نیت خیر انجام می شود، تاخیر در وصول پول دیده شده؛ اما سوخت صندوق های قرض الحسنه بسیار کم بوده است؛ اگر هم احیانا در مواردی مشکلاتی وجود داشته است؛ افراد خیر جبران کرده اند.