عیسی امامی –کارشناس بانکی | با تغییر نگرش مردمی به طبع فرهنگ اقتصادی نیز دستخوش تغییر می‌شود؛ امروز این تغییر به‌جای صف سرمایه‌گذاری به‌صف سپرده‌گذاری تبدیل‌شده و بانکها در مرداب تقویت نرخ و جلب رضایت مشتری به خاطر سودهای بانکی گرفتارشده‌اند.
چنین رویکردی، بانکها را وادار به سفته‌بازی و ورود به بنگاه‌داری کرده تا عملاً نظام بانکداری کشور به حوزه‌های غیر بانکی واردشده و درنتیجه منابع آن‌ها در این حوزه‌ها حبس و غیرقابل‌بازگشت شود.
تغییر ذائقه مردمی به شرایط محیطی و حاکم بر جامعه بازمی‌گردد، شاهد بر این قضیه بوده‌ایم که در دوران پیروزی انقلاب و در طول مدت‌زمان دفاع مقدس، نظام بانکی کشور از سپرده‌های قرض‌الحسنه منتفع شد؛ اما در دوران سازندگی الگویی برای اقتصاد اسلامی ارائه نشد و تنها سعی بر این بود که کشورهای توسعه‌یافته الگوی اقتصاد ما باشند و تمام کپی‌برداری‌های ایران ناقص بود.
سپرده‌های بانکی را می‌توان همچون آب‌نباتی شیرین تشبیه کرد که دیگر نمی‌توان آن را از مردم گرفت؛ چراکه بازپس‌گیری این آب‌نبات از مردم همچون تهدیدی از خالی شدن بانکها از سپرده‌های مردمی بوده و این به ضرر سیستم بانکی است و روزبه‌روز باعث افزایش چالش‌های بانکی می‌شود.
همچنین متأسفانه بانکها مردم را به سمت و سویی سوق داده‌اند که هزینه‌های تحمیلی را بر دوش مردم انداخته اما مردم تنها دل‌خوش به دریافت سود تسهیلات بانکی هستند.
دلیل عدم حرکت مردم به سمت سپرده‌های قرض‌الحسنه کاملاً مشخص است، زمانی که بزرگترین چالش دولت، درآمدزایی است، طبیعی است که ملت هم با این چالش دست‌وپنجه نرم کنند؛ درنتیجه، سیگنال‌های رویکرد مردمی بدین شکل می‌شود که مردم شرایط سخت‌تری را لمس کرده و تنها قدرت خرید و جیب خود را با تمام معیارهای اقتصادی مقایسه می‌کنند.
اما در این حوزه می توان به نمونه های موفق هم اشاره داشت و مهمترین عامل توجه مردم به بانک های قرض الحسنه و حساب‌های قرض‌الحسنه را بازگشت اعتماد عمومی دانست. این موضوع موجب اعتبار می‌شود و همین اعتبار اگر به شبکه بانکی بازگردد، می‌تواند گره‌گشای مشکلات بسیاری باشد.
برای تبیین نقش بانک قرض‌الحسنه مهر ایران مثالی می‌زنم که به موضوع مسئولیت‌های اجتماعی بانک اشاره دارد. بانک بر اساس تفاهم‌نامه با کمیته امداد که جنبه حمایتی و تکلیفی نزدیک به این بانک داشت، طی سال گذشته نزدیک به 50 میلیارد تومان وام در بخش قرض‌الحسنه به متقاضیان در بخش اشتغال‌زایی ارائه دادیم. همین موضوع طبق اظهارات رئیس کمیته امداد، حدود 8 هزار خانواده را از صف کمیته امداد برای دریافت تسهیلات خارج کرد و این حاکی از معنا و حرکت پر اثر قرض‌الحسنه است.
اما در خصوص فرهنگ قرض‌الحسنه باید به این نکته اشاره داشت که ابتدا باید فرهنگ‌سازی و آموزش را در دستور کار قرارداد. فاز نخست آن از آموزش‌وپرورش باید آغاز شود زیرا تا زمانی که نسل آینده کشور بر اساس مفاهیم اقتصادی و اسلامی آشنا نباشند، نمی‌توان تغییری را در جامعه ایجاد کرد.
باوجود تمام فرازوفرودهای نظام بانکی، بانک قرض‌الحسنه مهر ایران تشکیل شد تا ضعف نبود چنین بانکی در نظام کلان اقتصادی کشور برطرف شود؛ درگذشته سیستم قرض‌الحسنه در دل بانک‌های تجاری بوده و زمانی که این بانکها به چالش برخورد می‌کردند نیازهایی خود را بر اساس ضرورت و بنا به اقتضا از طریق این نوع سپرده‌ها برطرف می‌کردند.
بر اساس همین دیدگاه نیز بعضاً در میز خطابه‌های اقتصادی اعلام به انحراف منابع بانکی مطرح می‌شد.
در حوزه ارائه تسهیلات رویکرد بانک بر اساس مسئولیت‌های اجتماعی و گروهی بوده و با گام برداشتن در این مسیر همواره سعی شده تا منابع به جهت‌گیری و کاملاً به‌صورت قانون‌مند به متقاضیان اعطا شود؛ از سوی دیگر این بانک باهدف کمک به امر قرض‌الحسنه به صندوق‌های قرض‌الحسنه مساجد و حتی صندوق‌های خانوادگی نیز ورود داشته تا با تجهیز منابع این صندوق‌ها کمک شایانی به متقاضیان داشته باشد.
نرخ تمام‌شده پول در این بانک پایین است و اگر هزینه‌ای نیز وجود داشته باشد بر اساس کارمزد، این هزینه پوشش داده می‌شود؛ هزینه‌های بانکی از طریق محمل‌های قانونی و اوراق مشارکت، کارمزدها‌ی‌عملیاتی و …پوشش داده می‌شود.
نکته جالب آنجاست که این بانک با تمامی تنوع خدمت و قیمت تمام‌شده پول و کارمزد کاری که تاکنون داشته امروز دارای سود انباشته است و این سیستم بانک‌های بزرگ تجاری را به چالش کشیده است.
همچنین باید اشاره کرد که همین سیستم قرض‌الحسنه که به‌عنوان موج بیداری بانکی نامیده می‌شود توانسته با نرخ‌های بسیار پایین، رشد بیش از 82 درصدی منابع را در سال گذشته رقم بزند.این بانک طی دهه گذشته، حدود 120 هزار میلیارد ریال منابع مردمی جذب کرده که حاکی از فرهنگ غنی دینی مردمی است.
